Lęk przed odrzuceniem

Lęk przed odrzuceniem – przyczyny, objawy, sposoby leczenia

Lęk przed odrzuceniem (znany równiej jako nullofobia) posiada ogromny wpływ nie tylko na zdolność budowania trwałych, opartych na zaufaniu relacji, ale również na poczucie satysfakcji z życia. Jakie są przyczyny niniejszego zjawiska i jak radzić sobie z lękiem przed odrzuceniem? Odpowiedzi na te pytania oraz najważniejsze informacje na temat niniejszego zaburzenia znajdziesz w dalszej części artykułu.

Lęk przed odrzuceniem – czym jest i jak go rozpoznać?

Lęk stanowi jeden z podstawowych procesów emocjonalnych. Dzięki niemu jesteśmy w stanie ukierunkować i zorganizować nasze reakcje oraz zachowania w odpowiedzi na bodźce zewnętrzne. Mechanizm reakcji lękowej uruchamiany jest zazwyczaj w sytuacji zagrożenia. Niemniej jednak, zdarzają się przypadki, w których lęk „włączony” jest na stałe. W takiej sytuacji otaczający nas świat zdaje się być miejscem przerażającym, w którym trudno jest zdobyć się na pewność siebie. 

Nullofobia – strach przed odrzuceniem

Paniczny lęk przed porzuceniem lub odrzuceniem nazywany jest nullofobią. Niniejsze zjawisko charakteryzuje się nieuzasadnionym odczuwaniem strachu przed odtrąceniem w sferze kontaktów między ludzkich. Chociaż lęk przed odrzuceniem jest zjawiskiem nierzadko występującym w naszym społeczeństwie, nie zawsze przyjmuje on postać zaburzenia. O patologicznym charakterze nullofobii, możemy mówić wtedy, gdy istotnie wpływa ona na nasze funkcjonowanie. Na przykład, uniemożliwia nawiązywanie trwałych relacji partnerskich (podobnie jak lęk przed bliskością), a tym samym wpływa na obniżenie odczuwanej satysfakcji z życia. Ponadto, warto wiedzieć, iż lęk przed odrzuceniem posiada często charakter nieuświadomiony, a jednocześnie silnie dominujący w sferze życia emocjonalnego. Nullofobia wpływa na szereg naszych postaw, wyborów oraz zachowań, które nierozerwalnie związane są z życiem w społeczeństwie. 

Lęk przed odrzuceniem – przyczyny

Przyczyny lęku przed odrzuceniem nie są jednorodne. Niemniej jednak, ich genezy najczęściej doszukujemy się w okresie dzieciństwa. Niniejszy lęk powstawać może na skutek traumatycznych doświadczeń. Na przykład rozwodu rodziców, śmierci członka rodziny, doświadczenia przemocy ze strony bliskiej osoby. Ponadto, paniczny lęk przed odrzuceniem może stanowić konsekwencję deficytów uwagi i miłości ze strony rodziców w dzieciństwie. Co ważne, również nadopiekuńcza postawa rodziców, związana z ograniczaniem samodzielności dziecka oraz nawiązywania przez niego relacji przyjacielskich, przyczynia się do utrwalenia negatywnych wzorców. Na skutek niniejszych zdarzeń, osoba dorosła nie jest w stanie budować trwałych relacji partnerskich, opartych na bezwarunkowej miłości i zaufaniu. Dodatkowo, wpływ na powstawanie lęku mogą wywierać niektóre zaburzenia osobowości (w tym osobowość unikająca, osobowość typu borderline).

Lęk przed odrzuceniem a DDA (Dorosłe Dzieci Alkoholików)

Dorastanie w rodzinie, w której pojawia się problem alkoholizmu, stanowi ogromne wyzwanie dla wszystkich dzieci. Postawy przyjmowane przez osoby borykające się z niniejszą chorobą często są trudne do przewidzenia. Niejednokrotnie w domach, w których dominuje niniejszy problem, pojawia się przemoc o charakterze fizycznym lub psychologicznym. Dziecko dorastające w takich warunkach boryka się z brakiem poczucia bezpieczeństwa. Często odczuwa negatywne emocje, związane z lękiem o przyszłość swoją i swoich bliskich. 

Ponadto, dzieci z rodzin dotkniętych chorobą alkoholową, nierzadko doświadczają sytuacji odrzucenia, zwłaszcza wtedy, gdy problem bezpośrednio dotyczy obojga rodziców. W takim przypadku, dzieci alkoholików już na wczesnym etapie swojego dorosłego życia przejawiają objawy lęku przed odrzuceniem. Ponadto, wykazują problem w nawiązywaniu, a przede wszystkim podtrzymywaniu relacji, w obawie przed niepowodzeniem i porzuceniem ze strony partnera. Konsekwencją niniejszych zachowań może być życie w samotności, które często nie jest w stanie zaspokoić oczekiwań i potrzeb jednostki. Lęk przed odrzuceniem u mężczyzn oraz kobiet, które doświadczyły problemu alkoholizmu, może doprowadzić do poważnych zaburzeń nastroju (w tym rozwoju depresji), wymagających profesjonalnego wsparcia ze strony psychologa lub psychoterapeuty.

Nullofobia – objawy 

Specyfika objawów lęku przed odrzuceniem uzależniona jest od indywidualnych przeżyć jednostki, cech jej osobowości, jak również potencjalnych zaburzeń (w tym zaburzeń osobowości). W poniższej części artykułu opisane zostaną możliwe manifestacje lęku przez odrzuceniem z uwzględnieniem rozróżnienia na różne typy osobowości. 

• W przypadku osobowości o charakterze NARCYSTYCZNYM – lęk przed porzuceniem będzie objawiał się doszukiwaniem w partnerze niedoskonałości, przy jednoczesnym przecenianiu własnej wartości. Dodatkowo, jednostka charakteryzująca się niniejszym typem osobowości, będzie wykazywała skłonność do stawiania przed partnerem wygórowanych wymagań, które niejednokrotnie są niemożliwe do spełnienia. 
• W przypadku osobowości o charakterze HISTRIONICZNYM – lęk przed odrzuceniem będzie objawiał się płytką uczuciowością. Ponadto, jednostka charakteryzująca się niniejszym typem osobowości, będzie wykazywała działania uwodzicielskie względem innych osób, które podświadomie będą miały na celu odrzucenie obecnego partnera.
• W przypadku osobowości o charakterze ANANKASTYCZNYM: lęk przed odrzuceniem będzie objawiał się częstymi wątpliwościami i ostrożnością względem partnera. Dodatkowo, jednostka charakteryzująca się niniejszym typem osobowości będzie przejawiała nadmierną potrzebę perfekcjonizmu i sumienności wobec siebie i drugiej osoby. Niespełnienie niniejszych oczekiwać przez partnera, może stanowić przyczynę rozpadu związku. 
• W przypadku osobowości o charakterze ZALEŻNYM: lęk przed odrzuceniem będzie objawiał się nieumiejętnością wyrażania własnego zdania i skłonnością do nadmiernego podporządkowania się innym. Na przykład, osoba charakteryzująca się niniejszym typem osobowości będzie potrzebowała częstych konsultacji z innymi. Ponadto, będzie wykazywała potrzebę akceptacji potencjalnego partnera/partnerki przez bliskie otoczenie, a ich dezaprobata będzie niejednokrotnie stanowiła przyczynę rozpadu związku. 
• W przypadku osobowości o charakterze UNIKAJĄCYM: lęk przed odrzuceniem będzie objawiał się unikaniem wszelkich działań, które związane są z koniecznością nawiązywania bliższych relacji.
• W przypadku osobowości o charakterze PARANOICZNYM: lęk przed odrzuceniem będzie objawiał się długotrwałym przeżywaniem oraz nieufnością wobec partnera. Ponadto, wszelkie kłótnie i niepowodzenia w związku mogą stanowić przyczynę ich zakończenia bez podjęcia próby jego naprawy.
• W przypadku osobowości o charakterze SCHIZOIDALNYM: lęk przed porzuceniem będzie objawiał się tendencją do przebywania w samotności. Dodatkowo, osoba charakteryzująca się niniejszym typem osobowości, może wykazywać chłód emocjonalny względem innych osób.
• W przypadku osobowości BORDERLINE: lęk przed porzuceniem będzie objawiał się przewleką niestabilnością uczuć oraz skłonnością do impulsywnego podejmowania ważnych decyzji. Ponadto, osoby charakteryzujące się niniejszym typem osobowości, mogą okazywać skrajne emocje wobec swojego partnera. 

Lęk przed odrzuceniem – jak sobie radzić?

Odpowiedź na pytanie, jak pokonać lęk przed odrzuceniem, nie jest jednoznaczna. Niemniej jednak, w sytuacji, w której niniejsze zaburzenie zaczyna znacząco wpływać na nasze zachowanie, a przede wszystkim poczucie satysfakcji z życia, konieczne jest podjęcie specjalistycznego leczenia. Niestety, większość z nas nie jest świadoma tego, jakie czynniki wpływają na przejawiane przez nas zachowania oraz podejmowane decyzje w relacji partnerskiej. Dlatego też, często przypisujemy niepowodzenia wpływom zewnętrznym (na przykład różnicy w statusie majątkowym, odległym miejscom zamieszkania, zbyt dużą ilością pracy). Należy jednak pamiętać, iż lęk przed odrzuceniem jest nieświadomy, a jego trafne rozpoznanie, bez pomocy wykwalifikowanego psychologa lub psychoterapeuty, jest niezwykle trudne w realizacji.   

Nullofobia – leczenie farmakologiczne

W sytuacji, w której lęk zaczyna istotnie wpływać na nasze życie i jednocześnie stanowi przyczynę obniżenia nastroju, a nawet rozwoju depresji, konieczne może okazać się wprowadzenie leczenia farmakologicznego. W  takim przypadku, pacjentom często podawane są środki o charakterze przeciwdepresyjnym i przeciwlękowym (w tym leki z grupy SSRI – selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny).

Lęk przed odrzuceniem – terapia

Chociaż obserwowany wzorzec postępowania jednostki doświadczającej lęku przed odrzuceniem jest trudny do zmodyfikowania, wypracowanie takiej zmiany jest możliwe. Wszystko to dzięki systematycznej psychoterapii, która ma na celu przepracowanie zarówno poznawczych, jak i emocjonalnych wzorców postępowania. W leczeniu niniejszego zaburzenia, niezwykle ważne jest nawiązanie otwartej i opartej na zaufaniu relacji z terapeutą. Dzięki niej  pacjent nie będzie odczuwał strachu przed werbalizacją przeżywanych przez siebie emocji. Ponadto, leczenie nullofobii jest procesem długotrwałym i wymaga pełnego zaangażowania ze strony pacjenta. Celem podjętych działań jest uświadomienie zarówno mechanizmów, jak i źródeł lęku, a co za tym idzie wykształcenie nowych wzorców postępowania, dzięki którym możliwe stanie się zbudowanie stałej relacji partnerskiej w przyszłości. 

Podsumowanie – lęk przed odrzuceniem

Lęk przed odrzuceniem (znany również jako nullofobia) wywiera istotny wpływ na życie jednostki. Niniejsze zjawisko wpływa na ograniczenie zdolności do nawiązywania trwałych relacji. Tym samym doprowadzić może do obniżenia odczuwania satysfakcji z życia oraz zaburzeń nastroju (w tym rozwoju depresji). Dlatego też, tak ważne jest podjęcie właściwych działań terapeutycznych. Istotne jest, aby poszukać pomocy specjalisty możliwe jak najszybciej. Rozpoczęcie psychoterapii jeszcze na etapie adolescencji lub wczesnej dorosłości może skutkować wypracowaniem prawidłowych wzorców zachowania. Zaowocują one obniżeniem lęku przed odrzuceniem w podejmowaniu bliskich relacji. Więcej na temat leczenia lęków w naszym artykule.

Bezpłatna konsultacja

Jeśli zmagasz się z lękiem przed odrzuceniem lub chcesz lepiej zrozumieć swoje reakcje w relacjach, zapraszamy na bezpłatną konsultację w PsychoCare. Nasi specjaliści pomogą Ci rozpoznać mechanizmy, które mogą wpływać na Twoje relacje, i wskażą kroki terapeutyczne wspierające budowanie zdrowej samooceny oraz pewności w kontaktach z innymi. Skontaktuj się z nami, aby umówić się na bezpłatną konsultację – pomożemy Ci lepiej zrozumieć swoje potrzeby emocjonalne oraz wypracować strategie radzenia sobie z lękiem przed odrzuceniem.