Alienacja rodzicielska jest formą przemocy emocjonalnej, jaką stosują wobec małego dziecka jego właśni rodzice. Ten problem wychowawczy może wiązać się z poważnymi konsekwencjami, gdyż może prowadzić do rozwoju zespołu alienacji rodzicielskiej. Na czym polega ta forma przemocy? Jak alienacja rodzicielska wpływa na psychikę dziecka?
Spis treści
Na czym polega alienacja rodzicielska?
Czym jest alienacja rodzicielska? Jak zwrócono uwagę na wstępie, jest to forma przemocy emocjonalnej, która może przybrać różne formy. Przede wszystkim jednak, alienacja rodzicielska opiera się na utrudnieniu kontaktów dziecka z drugim rodzicem. Do tego rodzaju sytuacji dochodzi zazwyczaj podczas rozstań partnerów mających wspólne dzieci, separacji i rozwodów. Rodzice, zamiast dbać o to, by dziecko miało dobre kontakty z mamą i tatą, traktują dziecko, jako kartę przetargową i manipulują nim dla osiągnięcia własnych korzyści. Rodzice stosujący tego rodzaju przemoc mogą manipulować dziecko w poniższy sposób:
- „Kochasz tatę bardziej ode mnie, skoro postanowiłaś/łeś mnie dziś zostawić i się z nim spotkać?”
- „Możemy pójść dziś do kina i na super deser, jeśli tylko zrezygnujesz ze spotkania z tatą.”
- Przekazywanie fałszywych, negatywnych informacji o drugim rodzicu.
- Wprowadzenie zakazu wspominania choćby słowem o drugim rodzicu.
- Dokładanie starań zmierzających do ‘wymazania’ z pamięci drugiego rodzica, lub pielęgnowanie jedynie przykrych wspomnień.
Tego rodzaju przemoc może przybierać różnego rodzaju formy. Właśnie dlatego rodzice mogą wypowiadać się w pogardliwy sposób, pozbawiony szacunku o byłym partnerze w obecności dziecka. Dzieci z ust swoich rodziców, często słyszą nieprawdziwe historie o sobie nawzajem. Takie działania prowadzą do tego, że dziecko ma skrzywiony obraz swoich rodziców. Alienacja rodzicielska dotyczy przeważnie sytuacji, w których jeden z rodziców usilnie utrudnia utrzymanie kontaktów z dzieckiem drugiemu rodzicowi. Mowa tu nie tylko o partnerach, którzy się rozwiedli lub pozostają z sobą w separacji, ale również o małżeństwach, które mieszkają pod wspólnym dachem.
Statystycznie rzecz biorąc, w naszym kraju tego rodzaju przemocy dopuszczają się w znacznej większości matki. To właśnie one uważają, że kontakt z dzieckiem należy się przede wszystkim im. W naszym kraju sądy przeważnie opiekę nad dzieckiem przyznają matkom, które w codziennym życiu utrudniają ojcom kontakty z dzieckiem. Dziecko używane jest do manipulacji, oraz do karania byłego partnera.
Syndrom alienacji rodzicielskiej
Jak alienacja rodzicielska wpływa na psychikę dziecka? Na to pytanie można odpowiedzieć bardzo krótko – destrukcyjnie. Problemy rodziców odciskają piętno na psychice dorastającego dziecka, które nie rozumie, dlaczego mama i tata na siebie krzyczą i mówią przykre słowa. Niezrozumiałe pozostaje również rozstanie rodziców. Dziecko wówczas zastanawia się, czy rodzic, który postanowił się wyprowadzić w dalszym ciągu je kocha. Skutki nieporozumień rodzicielskich nie powinny odbijać się na dziecku, jednak niektórzy rodzice w takich sytuacjach manipulują dzieckiem i utrzymują je w przekonaniu – „Tak, tata cię nie kocha, dlatego nie chce już z nami mieszkać”. Rodzic w ten sposób pranie zrobić na złość byłemu partnerowi, jednak w konsekwencji cierpi na tym najbardziej dziecko. Dziecko, które znajduje się w takiej sytuacji, boryka się z problemem nazwanym, jako zespół alienacji rodzicielskiej lub syndrom alienacji rodzicielskiej (parental aleination syndrome PAS).
Dziecko, które zostaje oddzielone od jednego z rodziców i słyszy o nim tylko złe opinie, z czasem zaczyna być do niego wrogo nastawione oraz przejawiać względem tego rodzica niechęć i nienawiść. Rzadkie kontakty z rodzicem, utwierdzają dziecko w przekonaniu, że jest niekochane i porzucone. W ten sposób maluch sam przestaje być zainteresowany spotkaniem z rodzicem, a każdy kontakt budzi agresję, gniew i szereg innych negatywnych emocji. Takie negatywne zachowanie może się pogłębiać i pojawiać nawet w codziennych sytuacjach i kontaktach z rówieśnikami, gdy dziecko nie spotyka rodzica, od którego jest separowane.
Skutki alienacji rodzicielskiej
Syndrom alienacji rodzicielskiej może dawać poważne skutki w nastoletnim oraz w dorosłym życiu. Alienacja rodzicielska przyczynia się do pojawienia się poważnych zaburzeń zdrowotnych, rozwojowych oraz problemów natury emocjonalnej. Wśród skutków alienacji rodzicielskiej możemy znaleźć:
- problemy w okazywaniu miłości rodzicom, oraz odbierania jej od nich
- zaburzenia psychosomatyczne
- problemy ze snem
- zaburzenia odżywiania
- utrata kontroli nad gniewem oraz negatywnymi emocjami
- zaniżone poczucie własnej wartości
- niska samoocena
- poczucie nadmiernej zależności
- ograniczone zaufanie
- depresja
- zachowania autoagresywne, podejmowanie prób samobójczych
- wycofanie społeczne
- skłonność do uzależnień
- zaburzenia lękowe
W dorosłym życiu problemem są również pojawiające się zaburzenia seksualne i związane z tym trudności w znalezieniu partnera oraz stworzeniu stałego związku. Jak widzimy, skutki alienacji rodzicielskiej są niezwykle poważne. Dotyczą nie tylko okresu dzieciństwa i dorastania, ale również całego dorosłego życia.
Alienacja rodzicielska – jak z nią walczyć?
Prawo, które obowiązuje w naszym kraju, pomaga walczyć z tego rodzaju przemocą. Jeśli jeden z rodziców świadomie ogranicza kontakty z dzieckiem ustalone sądownie, musi liczyć się z nałożeniem sankcji pieniężnej. W uniknięciu alienacji rodzicielskiej pomaga podjęcie decyzji o opiece naprzemiennej nad dzieckiem. To rozwiązanie da jednak pozytywne efekty wyłącznie wtedy, gdy rodzice przede wszystkim zwracają uwagę na dobro dziecka, a nie na wyrównaniu wzajemnych rachunków. W przeciwdziałaniu alienacji rodzicielskiej największą wagę odgrywa polubowne uregulowanie kontaktów. Najlepiej, gdy kontakty z dzieckiem opisane są w sądowym orzeczeniu. Jeśli rodzic podejrzewa, że jego kontakty z dzieckiem mogą być celowo ograniczane, warto postarać się o to, by w orzeczeniu sądu od razu znalazł się zapis stanowiący o nałożeniu sankcji pieniężnej za utrudnianie kontaktów z małoletnim.
Niestety w wielu przypadkach sankcje prawne stają się niewystarczające, co nie pozwala na wygranie z alienacją rodzicielską. Rozstając się z partnerem, rodzice powinni mieć przede wszystkim na uwadze dobro dziecka, a nie wzajemną walkę.
Alienacja rodzicielska – pomoc psychologa
Jak już wcześniej zwrócono uwagę, alienacja rodzicielska może prowadzić do zmian w zachowaniu dziecka, oraz poważnie odbić się na jego dorosłym życiu. Ta forma przemocy emocjonalnej dotyka nie tylko dziecko, ale również rodzica, który ma utrudnione kontakty oraz najbliższą rodzinę, w tym dziadków dziecka. Walcząc z problemem alienacji rodzicielskiej, warto również skonsultować się z psychologiem. Odseparowany rodzic może uzyskać wskazówki dotyczące tego, w jaki sposób powinien rozmawiać z byłym partnerem na temat opieki i kontaktów z małoletnim, oraz w jaki sposób łagodzić powiększającą się niechęć dziecka.
Do gabinetów psychologicznych często trafiają dzieci, których psychika mocno ucierpiała w związku z rozpadem rodziny, oraz izolowaniem od jednego z rodziców. Rodzic, który dopuszcza się alienacji rodzicielskiej, może nie zdawać sobie sprawy, z czego wynika niecodzienne zachowanie dziecka. Obserwując narastającą agresję, napady gniewu oraz wycofanie z kontaktów z rówieśnikami rodzic postanawia skonsultować się ze specjalistą. Dopiero po konsultacji psychologicznej, zaczyna rozumieć, jak bardzo swoim nieodpowiedzialnym zachowaniem, skrzywdził swoje dziecko.
