Uzależnienie od pracy – kiedy praca staje się nałogiem?

Czym jest pracoholizm? Czy pracoholikiem jest osoba, która lubi swoją pracę, a wykonywanie służbowych obowiązków sprawia jej przyjemność? Pracoholizm to zdecydowanie coś więcej. W życiu pracoholika następuje zaburzenie równowagi pomiędzy domem, pracą, odpoczynkiem, a rodziną – praca zajmuje główne miejsce. Jak rozpoznać pracoholika? Czym grozi uzależnienie od pracy? Czy pracoholikowi można pomóc?

Pracoholizm ICD-10 – czym jest pracoholizm?

Pracoholizm zaliczany jest do grupy zaburzeń behawioralnych. Oznacza to, że jest to uzależnienie takie samo, jak alkoholizm, zakupoholizm czy uzależnienie od seksu. Pracoholizm polega na obsesyjnym podejściu do pracy i wykonywania swoich obowiązków zawodowych. Pracoholik do reszty pochłonięty pracą, zaniedbuje inne sfery swojego życia. Główną wartością dla osoby uzależnionej od pracy jest życie zawodowe. Co ciekawe pracoholicy zdają sobie sprawę z tego, jak wiele czasu poświęcają na życie zawodowe. Nie jest to jednak dla nich powód do niepokoju – uważają to za atut, a nawet powód do dumy. Żaden pracoholik nie przyzna, że jest uzależniony od pracy.

Pracoholizm – kiedy praca staje się uzależnieniem

Pracoholizm może stać się udziałem każdego, nie tylko osób piastujących wysokie stanowiska. Tendencję do rozwoju tego rodzaju zaburzenia mają osoby bardzo ambitne, perfekcjoniści. Osoby o takich cechach charakteru bardzo dokładnie podchodzą do wykonywanych zadań, często na wyrost. Ogromne zaangażowanie oraz chęć osiągnięcia sukcesu sprawia, że taka osoba zatraca się całkowicie w wykonywanych obowiązkach, nie bacząc na rodzinę oraz czas na relaks i odpoczynek. Pracoholizm jest zaburzeniem dotykającym osoby niestabilne emocjonalnie, które mają tendencję do zatracenia równowagi. Pracoholizm często diagnozuje się u osób mających problemu w relacjach z innymi ludźmi.

Pracoholizm, jak każde z zaburzeń behawioralnych należy leczyć. Nieleczony pracoholizm wpływa na znaczne obniżenie komfortu życia. Prowadzić może do rozpadu rodziny oraz pogorszenia się stanu emocjonalnego i fizycznego danej osoby. W skrajnych przypadkach pracoholizm doprowadził chorych do zawału, a nawet śmierci.

Pracoholizm przyczyny

Istnieje wiele przyczyn mogących doprowadzić do rozwoju pracoholizmu. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na pewne cechy osobowości, dzięki którym dana osoba ma większe tendencje, niż inni do popadnięcia w pracoholizm. Jak już wcześniej wspomniano, do pracoholizmu może prowadzić nadmierny perfekcjonizm oraz niezdrowe ambicje. Zwrócono uwagę na to, że wśród zdiagnozowanych pracoholików znaleźć można przede wszystkim neurotyków, oraz osoby wykazujące skłonności do zachowań kompulsywnych. Jednak to nie wszystko. W pracoholizm popadają bardzo często narcyzi.

Nadmierne zaangażowanie w pracę może dawać poczucie łagodzenia lęku, a nawet pozornie wpływać na poprawę własnej samooceny. Właśnie dlatego wiele osób popada w pracoholizm. Uciekają w ten sposób od problemów dnia codziennego, czy problemów rodzinnych. Praca stanowi dobrą wymówkę na odcięcie się od trudnych sytuacji. Badacze zwracają również uwagę na biologiczne uwarunkowania, które nasilają skłonność do popadania w uzależnienia behawioralne.

Inne czynniki mogące mieć wpływ na rozwój pracoholizmu:

• charakter pracy – nienormowany czas pracy, presja, nastawienie na zdobycie sukcesu
• charakter rynku pracy – wymaganie od pracownika nadmiernego zaangażowania, oddania firmie, coraz lepszych wyników
• czynniki środowiskowe i rodzinne – wzorce rodzinne oraz społeczne

Pracoholizm objawy – jak rozpoznać pracoholika?

Osoba uzależniona od pracy zazwyczaj nie widzi w swoim zachowaniu nic niepokojącego. Dla najbliższej rodziny i przyjaciół, rozpoznanie pracoholika nie jest to natomiast trudne. Typowy pracoholik jest nadmiernie pochłonięty sprawami zawodowymi, nawet po zakończeniu pracy. Nadmierne zaangażowanie w pracę sprawia, że uzależnionemu zaczyna brakować czasu na spokojny sen, rozrywkę oraz rodzinę. U typowego pracoholika wyraźnie widać zaburzoną równowagę pomiędzy życiem zawodowym, a prywatnym.

Objawy typowe dla pracoholika:

• Myślenie o pracy nawet w czasie wolnym
• Ciągłe spoglądanie na służbowy telefon
• Pojawienie się problemów ze snem
• Pogorszenie się samopoczucia podczas weekendów i dni wolnych od pracy
• Wykonywanie wszystkich obowiązków służbowych samodzielnie (pracoholik uważa, że sam zrobi i dopilnuje wszystkiego najlepiej)
• Podczas prywatnych spotkań pracoholik wciąż mówi o pracy
• Przychodzenie do pracy mimo choroby lub złego stanu zdrowia
• Brak czasu dla rodziny i bliskich
• Mimo wytężonej pracy, brak zadowolenia z jej efektów
• Świadoma rezygnacja z przysługującego urlopu
• Nadmierne przejmowanie się najmniejszym popełnionym w pracy błędem, obarczenie poczucie winy i wyrzutami sumienia
• Zabieranie pracy do domu
• Traktowanie innych zajęć, jako niepotrzebne, marnotrawiące czas, który można spożytkować na pracę

Pracoholik odczuwać może szereg objawów somatycznych związanych z wystąpieniem uzależnienia. Można zaliczyć do nich bóle głowy, bóle żołądka, czy zawroty głowy. Uzależniony może mieć problem z nudnościami, wymiotami oraz wrzodami żołądka. W zależności od stopnia nasilenia uzależnienia, pracoholik może mieć problemy ze snem, zaburzenia nastroju, a także psychozy. Pojawić się również mogą chwilowe utraty przytomności. Pracoholik jest rozdrażniony, kiedy zostaje odcięty od pracy np. w weekendy. Osoba uzależniona od pracy poza całkowitym pochłonięciem w wykonywanie zadań służbowych, stawia sobie nowe cele i wciąż podnosi poprzeczkę. W ten sposób zaangażowanie w pracę stale rośnie, chory zabiera zajęcia służbowe do domu i nie ma czasu nawet na sen.

Warto zaznaczyć, że problemy pracoholika zauważa jedynie rodzina oraz bliscy znajomi. W ocenie samego uzależnionego, wszystko pozostaje w jak najlepszym porządku. Podobnie jest w ocenie opinii społecznej. Pracoholik uchodzi za osobę odpowiedzialną i pracowitą. Ceniącą sobie zdobywanie pieniędzy na dobra materialne w trosce o rodzinę.

Fazy pracoholizmu

Początki pracoholizmu to przede wszystkim nadmierny perfekcjonizm i zaangażowanie w wykonywane obowiązki. Pracoholik pragnie być doceniony i chwali się bardzo dobrymi wynikami w pracy. Już wtedy można zauważyć, że nadmiernie myśli o pracy i zaczyna poświęcać jej coraz więcej czasu. Pierwsza faza pracoholizmu niesie za sobą brak chęci do uczestniczenia w spotkaniach towarzyskich, pojawiają się pierwsze lęki oraz częste bóle głowy. W drugiej fazie pracoholizmu, uzależniony wyłącza się praktycznie całkowicie z życia towarzyskiego. Zauważa się również pojawienie objawów somatycznych uzależnienia. Pracoholik jest drażliwy, agresywny,, ma zauważalne problemy z koncentracją i nie umie pracować w grupie. Cierpi z powodu nudności, wymiotów, zawrotów głowy oraz rozwijającej się choroby wrzodowej. Trzecia faza pracoholizmu to silne stany lękowe. Pracoholik zauważa, że coś niepokojącego dzieje się z jego organizmem, tymczasem jest on na skraju wytrzymania. Chory podejmuje nieudolne próby ograniczenia pracy. Trzecia faza pracoholizmu jest ogromną próbą dla rodziny bliskiego, która często jej nie wytrzymuje.

Skutki pracoholizmu

Pracoholizm w destrukcyjny sposób wpływa na różne dziedziny życia uzależnionej osoby. Uzależnienie odbija się nie tylko na samym chorym i jego najbliższej rodzinie, ale również na firmie, w której pracuje. Pracoholik ze względu na skrajne wyczerpanie organizmu pracuje mniej efektywnie i popełnia błędy, do których nie chce się przyznać. Brak umiejętności pracy w grupie oraz poniżanie pracowników za nieumiejętne wykonywanie działań (pracoholik robi wszystko lepiej) doprowadza do napiętej, nerwowej atmosfery w firmie, która prowadzi do utraty wewnętrznej spójności. Pracoholik przestaje działać konstruktywnie i dokonuje złych ocen. Sam uzależniony, zatracając się bez granic w pracy zawodowej, zaniedbuje rozwój osobisty, hobby i zainteresowania. Pracoholizm wpływa destrukcyjnie na osobowość uzależnionego.

Pracoholizm może prowadzić do wielu chorób oraz problemów ze zdrowiem psychicznym. Skutkiem pracoholizmu jest skrajne wyczerpanie organizmu, pojawienie się chorób układu krążenia, wystąpienie zawału serca oraz pojawienie się i rozwój choroby wrzodowej. Pracoholizm może prowadzić do śmierci z wycieńczenia. Skutkiem pracoholizmu jest również pojawienie się zaburzeń lękowych i nerwicowych.

Czym grodzi pracoholizm? – relacje z rodziną

Jednym z przykrych skutków uzależnienia od pracy jest znaczne pogorszenie się kontaktów z rodziną. Aby zrekompensować rodzinie swoją nieobecność w domu, pracoholik na początku próbuje obdarowywać dzieci nowymi zabawkami, a żonę prezentami. Tłumaczenia o nagłych obowiązkach, awariach i sprawach do załatwienia ‘na już’ stają się powoli codziennością. Z dnia na dzień pracoholik zaczyna zaniedbywać nie tylko rodzinę, ale również siebie, począwszy od higieny osobistej. Rozdrażnienie i nerwowość oraz nieobecność w domu i zaniedbywanie innych obowiązków poza pracą, prowadzi do coraz częstszych kłótni małżonków. Napięta sytuacja w domu sprawia, że pracoholik jeszcze bardziej angażuje się w pracę. W ten sposób rozpoczyna się błędne koło, ucieczka od konfliktów rodzinnych nie wpływa na rozwiązanie problemów, a jeszcze większe ich pogłębienie. Pracoholik wpada w kolejną fazę choroby. Rozwijają się u niego choroby o podłożu psychicznym, takie jak depresja, nerwica, lęki, a nawet psychozy. To z kolei najczęściej prowadzi do rozpadu małżeństwa.

Różnica między osobą, która lubi pracować a pracoholikiem

Nie każda osoba, która lubi swoją pracę i się jej poświęca, jest pracoholikiem. Choć na pierwszy rzut oka obie osoby, wyglądają na tak samo zaangażowane w swoje obowiązki. Osoba, która lubi swoją pracę, po prostu sama chce więcej pracować, pracoholik z kolei czuje się wewnętrzny przymuszony do wykonywania swoich obowiązków. Pracoholik mimo wytężonych działań nie jest zwykle zadowolony z efektów swojej pracy. Zdrowy i nieuzależniony człowiek, jest z siebie zazwyczaj dumny i zadowolony z wysiłku, który dał efekty. Pracoholik nie potrafi rozgraniczyć życia prywatnego od zawodowego, osoba zdrowa nie ma z tym problemu. Choć potrafi długie godziny spędzić w pracy, to chętnie bierze dzień, czy dwa wolnego, aby w całości poświęcić się rodzinie lub przyjaciołom. Dla osoby zaburzonej praca zawodowa staje się wyznacznikiem własnej wartości. Na zdrową osobę, życie zawodowe nie wpływa tak mocno na poczucie własnej wartości, jak w przypadku pracoholika. Nawet osoba, która bardzo lubi swoją pracę ma pewne granice.

Mówi się, że osoba, która nie jest uzależniona od pracy, spędza w niej nie więcej, niż 50 godzin w ciągu tygodnia. Pracoholik niestety dużo więcej, zatracając się w niej całkowicie.

Pracoholizm diagnoza – jak diagnozuje się pracoholizm?

Diagnozę, jaką jest pracoholizm, stawia psycholog. Właściwą diagnozę można postawić po kilku spotkaniach z pacjentem oraz odbyciem rozmów z najbliższymi. Psycholog, zanim postawi diagnozę, zwraca uwagę na kilka czynników:

• ilościowy i jakościowy stopień poświęcania się pracy
• stopień zaangażowania myśli oraz wyobrażeń na pracy
• podejście pacjenta do zaprzestania wykonywania pracy
• obserwacja objawów somatycznych związanych z abstynencją od pracy
• obserwacja zależności pomiędzy spadkiem odczuwanej satysfakcji z wykonywanej pracy, a wzrostem zaangażowania w jej wykonywanie
• brak panowania nad sobą, oraz czasem poświęcanym na pracę
• wystąpienie objawów uzależnienia
• porównanie stopnia zaangażowania w pracę z czasem poświęcanym rodzinie oraz na rozrywkę i odpoczynek

Leczenie pracoholizmu – jak pomóc pracoholikowi?

Pracoholik bardzo często nie jest świadom swojego uzależnienia. Z kolei ci, którzy zdają sobie sprawę z problemu, starają się ukryć go przed osobami z otoczenia. Właśnie dlatego tak duże znaczenie ma pomoc bliskiej osoby, która zauważywszy pojawienie się objawów pracoholizmu, powinna szczerze porozmawiać na temat problemu. Warto przy okazji rozmowy, odsunąć swoje żale i pretensje do bliskiego. Zaniedbanie życia rodzinnego oraz towarzyskiego, jest zapewne skutkiem uzależnienia. Kontrolowanie emocji podczas takiej szczerej rozmowy może okazać się kluczowe. Jednak w łagodny sposób należy przekazać uzależnionej osobie, że jej zachowanie wpływa w destrukcyjny sposób na rodzinę. Łagodna i pełna empatii rozmowa, pomoże dostrzec uzależnionemu problem, nie wywołując w nim nadmiernego poczucia winy. Bliscy mogą zwrócić chorej osobie uwagę na to, że czas wolny wcale nie musi być nudny. Można spożytkować go na rozwijanie nowych pasji i hobby, które mogą bardzo angażować.

Rolą bliskich jest również uświadomienie uzależnionemu konieczności skorzystania z wizyty u specjalisty. W większości przypadków, pracoholik zwraca się do psychologa ze względu na prośby rodziny.

Leczenie pracoholizmu – psycholog

Leczeniem pracoholizmu, podobnie jak stawianiem takiej diagnozy zajmuje się psycholog. To zajęcia terapeutyczne z psychologiem oraz psychoedukacja są w stanie pomóc choremu dokonać niezbędnych zmian w swoim życiu. Podczas leczenia psychoterapeuta stosuje zazwyczaj terapię poznawczo-behawioralną. Terapeuta pomoże ustalić choremu liczbę godzin, jaką ten poświęcać będzie każdego tygodnia na pracę. Dzięki stosowaniu się do zaleceń godzinowych, chory będzie mógł wprowadzić do swojego życia pewien rodzaj równowagi, pomiędzy pracą, a życiem prywatnym. Psycholog zwróci uwagę, w jaki sposób uzależniony może rozpoznawać oraz kontrolować swoje emocje. Podczas pracy terapeutycznej w leczeniu pracoholizmy, terapeuta często zwraca uwagę na zmianę niewłaściwych przekonań – do samego siebie, członków rodziny, czy współpracowników. Psychoterapia z osobą uzależnioną od pracy nie jest łatwa, jednak przy chęci do zmian ze strony pracoholika, da bardzo dobre efekty leczenia.

Jak bronić się przed uzależnieniem?

Czy można ochronić się przed rozwojem pracoholizmu? Z całą pewnością można unikać pewnych zachowań, które mogą wpłynąć na rozwój pracoholizmu. Co można zrobić? Zaleca się ograniczać czas spędzany w pracy. Mądrze jest ustalić granicę w wysokości 50 godzin tygodniowo, maksymalnie spędzonych w pracy. Kolejnym zdrowym zachowaniem będzie delegowanie zadań, mimo iż jesteśmy przekonani, że sami wykonamy dane zadanie najlepiej. Warto jest planować czas spędzony tylko i wyłącznie z rodziną. Podczas takich spotkań rodzinnych, wyznaczyć granice dotyczące spraw zawodowych. Można zadać sobie pytanie pewne pytania. Czy muszę mieć telefon służbowy poza pracą? Czy powiadomienia pracowniczej skrzynki mailowej nie powinny być wyłączane po zakończeniu pracy? Warto przeanalizować swoje zachowanie zwłaszcza, gdy pojawiają się oznaki niezadowolenia ze strony bliskich, oraz sygnały mogące świadczyć o tym, że poświęcamy na pracę zbyt wiele czasu. W obiektywnej ocenie własnego zachowania może pomóc sporządzenie planu tygodnia, w którym zaznaczony będzie czas poświęcony na pracę, rozrywkę, odpoczynek oraz rodzinę. Czy w tym planie widać zachowaną równowagę? Czy może jest ona zaburzona?

W placówkach Psycho Care pracują doświadczeni psychoterapeuci, którzy pracują z osobami uzależnionymi od pracy. Zachęcamy do umówienia wizyty online poprzez stronę www lub mailowo bądź telefonicznie.