Osobowość anankastyczna, czyli inaczej obsesyjno- kompulsywna, charakteryzuje się obsesyjnym myśleniem krążącym wokół porządku i zasad, perfekcjonizmem oraz nadmierną kontrolą. Objawy te występują kosztem elastyczności i otwartości na nowe doświadczenia. Jeśli odpowiedź na jakieś zagadnienie nie jest możliwa przy pomocy ustanowionych zasad i procedur, poszukiwanie rozwiązania może być, dla osoby cierpiącej na to zaburzenie, bardzo długotrwałym, często bolesnym procesem. Osoby z tym typem zaburzenia osobowości, mają wielką trudność z ustaleniem, które z zadań jest ważniejsze i jak najlepiej je rozwiązać, co często prowadzi do rezygnacji z podejmowania jakichkolwiek działań. Pierwsze oznaki tego zaburzenia zwykle są widoczne w okolicach wczesnych lat dorosłego życia. Rzadko możliwe jest postawienie diagnozy we wcześniejszym okresie życia. Jeśli tak się dzieje, objawy muszą się utrzymywać przez ponad rok. Zaburzenie to częściej dotyka grupy mężczyzn niż kobiet (2:1).
Przyczyny – osobowość anankastyczna
Nie można wskazać jednoznacznej przyczyny powstawania zaburzenia osobowość anakastyczna, specjaliści wskazują model biologiczno-psychologiczny jako jego genezę. Kombinacja trudnego dzieciństwa, doświadczonych traum, zaniedbań, chemiczne zmiany w mózgu, a także genetyczne uwarunkowania- kombinacja tych czynników jest wskazywana jako przyczyna.
Objawy
Muszą pojawić się co najmniej 3 z następujących objawów:
– nadmierne poczucie wątpliwości i ostrożności
– zaabsorbowanie szczegółami, zasadami, listami, organizacją i/lub planowaniem
– perfekcjonizm związany ze spełnianiem zadań
– nadmierna sumienność, skrupulatność
– bycie bardzo upartym i stawiającym na swoim
– nadmierna pedanteria i przejmowanie się społecznymi konwenansami
– chęć sprawowania kontroli nad działaniami innych
– natarczywe, obsesyjne myśli
Co odczuwa osoba cierpiąca na zaburzenie osobowość anankastyczna?
Ludzie cierpiący na zaburzenia osobowości o typie anankastycznym są skłonni do złości lub smutku w sytuacjach, nad którymi nie mogą przejąć kontroli nad swoim środowiskiem. Obejmuje to obszary zarówno fizyczne (np. mieszkanie), jak i relacyjne (np. związek z partnerem). Zwykle złość nie jest okazywana wprost. Przykładem może być sytuacja, gdy kelner w restauracji nie zapewnił odpowiedniego serwisu. Osoba z zaburzeniem anankastycznym osobowości nie zwróci się wprost do szefa restauracji, by się poskarżyć na pracownika, a będzie krążyć myślami wokół tego, jak niski napiwek zostawić. W innej sytuacji, złość może być wyrażona w sposób zbyt ostry w porównaniu ze skalą czynnika wywołującego złość (drobiazg doprowadza do wybuchu). Ludzie cierpiący na to zaburzenie często przykładają też nadmierną wagę do uległości wobec autorytetów, które cenią. Analogicznie skłonni są do walki ze zbytnią siłą z autorytetami, z którymi się nie zgadzają. Czują się także niezbyt pewnie w otoczeniu osób, które zbyt ekspresyjnie według ich opinii wyrażają swoje uczucia.
Jak wyglądają relacje?
Relacje z innymi są przeważnie bardzo sztywne i „formalne”. Zwykle powstrzymują się przed wypowiadaniem zbyt wielu słów, nim nie uznają, że są one perfekcyjnie ułożone (według ich założeń). Objawy narastają wraz z wiekiem, by osiągnąć swe apogeum w okolicach 40-50 roku życia.
Leczenie osobowość anankastyczna
Ludzie cierpiący na zaburzenia osobowości typu anankastycznego zwykle nie widzą problemu w sobie, zatem nie szukają sami pomocy. Do specjalisty trafiają dopiero w przypadku, gdy nie potrafią sobie poradzić z poziomem stresu. Najbardziej efektywna w powrocie do zdrowia jest długoterminowa psychoterapia. Środki farmakologiczne mogą wspierać psychoterapię, jednak to ona jest głównym sposobem na powrót do formy psychicznej i prawidłowego funkcjonowania.