Zazwyczaj dzieci nie chcą i nie lubią dostawać w szkole słabych ocen, przegrywać w grze lub turnieju sportowym. Zaangażowanie w naukę, sport, zainteresowania jest przejawem zdrowia psychicznego u dziecka. Bywa jednak, że dziecko tak bardzo obawia się doznać porażki, że staje się to poważnym problemem.
Spis treści
Jak rozpoznać, że dziecko boi się porażki
Objawy mogą być dość różnorodne, ale to co jest charakterystyczną cechą u dzieci przeżywających lęk przed porażką, to duża koncentracja na przewidywanym niepowodzeniu. W myśleniu takiego chłopca lub dziewczynki pojawia się szereg myśli katastroficznych typu:
- „Gdy dostanę dwóję to mama się wkurzy”,
- „Jak zapomnę wiersza to pani wstawi mi pałę”
- „Jeśli jutro pomylę się na koncercie, to już dalej nie zagram”
Lęk może być na tyle paraliżujący, że w głowie nie ma konkretnych treści poza przekonaniem „Nie pójdzie mi” . Ciało dziecka, które boi się niepowodzenia jest napięte i pozbawione głębokiego oddechu. Im bliżej w czasie do sytuacji, w której dziecko zakłada porażkę, tym wyraźniejsze są objawy niepokoju w ciele lub znieruchomienie pod wpływem uczucia strachu („zmrożenie”). Wiele dzieci, które obawia się dostać złą ocenę ma kłopot z zaśnięciem lub często wybudza się ze snu. Gdy to dziecko zaczyna unikać sytuacji, gdzie mogłoby doświadczyć niepowodzenia (np. zawodów, gry towarzyskiej, konkursów, a nawet zajęć lekcyjnych), wtedy mamy do czynienia z lękiem przed porażką o dużym nasileniu. Lęk przed porażką może w sposób istotny zaważyć na tym jak dziecko wypada w sytuacji oceniania, także m.in. w karierze szkolnej dziecka. Ogranicza on aktywność dziecka i możliwość zaprezentowania swoich zdolności.
Jakie są przyczyny lęku przed porażką u dziecka
Choć panuje powszechny stereotyp narodu polskiego jako tego, który „narzeka”, to zetknięcie z światem mass mediów temu przeczy. Przeglądając profile na Instagramie, Facebooku itp. widoczne są zdjęcia i posty wskazujące na sukcesy ich właścicieli. Dzieci i nastolatki, które część dnia spędzają w wirtualnym świecie nabywają przekonania, że świat tak jest skonstruowany: ważne są zdobycze, osiągnięcia, sukcesy i inni ludzie przeważnie je mają. Przywiązywanie nadmiernej wagi do sukcesów ma znaczny wpływ na samoocenę u dziecka. Gdy zdarzy mu się gorsza ocena, słabszy wynik w wyścigach to zaczyna myśleć o sobie „jestem słaby”, „mało znaczę”.
Kolejnym i tak naprawdę najczęstszym czynnikiem, który powoduje lęk u dziecka przed porażką jest postawa rodziców. Jeśli rodzice przywiązują dużą wagę do osiągnięć dziecka, wywierają na nim presję dobrych ocen i „wygranych”, to dziecko boi się, że nie sprosta zadaniu. Zachowania rodziców, które potęgują lęk dziecka przed porażką to m.in. : porównywanie z innymi dziećmi, straszenie złą przyszłością, nadmierna kontrola w zakresie nauki, surowe karanie za niepowodzenia, słowa pochwały głównie w zakresie sukcesów edukacyjnych czy sportowych. Podobny efekt może powstać, jeśli dziecko widzi, że jego rodzice ciągle martwią się o jego oceny lub sami żyją w nieustannej obawie przed doświadczeniem porażki np. w pracy. Brak wiary u rodziców w to, że ich dziecko jest w stanie stawić czoła wyzwaniu- osłabia jego pewność siebie.
Pasmo porażek w sprawach ważnych dla dziecka lub trudna sytuacja rodzinna to kolejne czynniki, które mogą wpłynąć na pojawienie się lęku przed porażką.
Co zrobić, jeśli dziecko boi się porażki?
Pierwszym prostym rozwiązaniem dla rodziców byłoby unikanie zachowań, które wzmagają lęk przed porażką u dziecka, czyli presji osiągnięć lub braku wiary w możliwości dziecka. Ważne jest, aby temat ocen i osiągnięć przestał stać w centrum zainteresowań mamy i taty, a zamiast tego ważne było to czym żyje dziecko, co sprawia mu przyjemność a czego nie lubi. Jeśli dziecko przyniesie słabą ocenę lepiej się wstrzymać strofowania, gdy zaś pozytywną, to można mu pogratulować, bez długiego rozwodzenia się w tej sprawie. Dawanie chłopcu/dziewczynce do zrozumienia, że interesuje nas głównie to czego się nauczyło, co go zaciekawiło podczas lekcji, albo z jakim tematem ma kłopot- powoduje, że dziecko czuje mniejszą presję dobrych ocen.
W literaturze dla rodziców i dzieci istnieje wiele propozycji opowiadań oraz bajek terapeutycznych, w oparciu o które dorosły może rozmawiać z pociechą na temat lęku przed porażką. W przypadku, gdy dziecko bardzo boi się porażki i unika sytuacji sprawdzenia się, warto zasięgnąć porady u specjalisty.
W placówkach Psycho Care pracują doświadczeni psychoterapeuci, którzy pracują z dziećmi i młodzieżą borykającą się z takimi problemami. Zachęcamy do umówienia wizyty online poprzez stronę www lub mailowo bądź telefonicznie.
