Śmierć bliskiej osoby jest zawsze trudnym doświadczeniem, niezależnie od wieku. Jeśli utrata bliskiej osoby dotyka dziecka, to stopień tej „trudności” jest dużo większy i ma duży wpływ na osobowość dziecka, która dopiero się kształtuje. Bardzo ważne jest, by w takiej sytuacji udzielić odpowiedniej pomocy i wsparcia.
Śmierć w oczach dziecka
Śmierć jest dla dziecka procesem niezrozumiałym. To wydarzenie ma nieodwracalne skutki, które obejmują naturalne procesy fizjologiczne i kontakt z osobą, która żyła. Jeśli śmierć dotyczy osoby bliskiej, która dawała dziecku poczucie bezpieczeństwa i stanowiła jego codzienność, wówczas jest to doświadczenie wstrząsające całym jego światem. Im młodsze dziecko tym ma większe ograniczenia w rozumieniu śmierci, ze względu na etap rozwojowy w którym się znajduje. Dzieci od drugiego do czwartego roku życia znajdują się na etapie myślenia przedoperacyjnego, co przekłada się na postrzeganie śmierci jako stanu tymczasowego, odwracalnego. Adekwatne więc będzie w zachowaniu malucha szukanie osoby zmarłej, pytanie o nią i zakładanie, że ona wreszcie wróci.
Dziecko od około 5 roku życia zaczyna rozumieć, że śmierć jest sytuacją ostateczną, w takim sensie, że osoba która nie żyje już nie będzie się ruszać, mówić, jeść itp. Jeśli dziecko miało już jakikolwiek kontakt ze śmiercią np. ukochanego zwierzątka wówczas łatwiej mu przychodzi zrozumienie tego czym jest śmierć. Dzieci we wczesnym wieku szkolnym mają już zrozumienie, że śmierć może dotknąć każdego kto żyje i jest naturalnym etapem życia człowieka.
Śmierć bliskiej osoby- przeżywanie u dzieci
Przeżywanie śmierci przez dzieci zależy od wieku dziecka, o tego jak bliska była mu osoba którą utraciło oraz od tego czy śmierć była nagła czy stopniowa. Niewątpliwe, na to w jaki sposób dziecko przeżyje żałobę ma wpływ reakcja otoczenia na to wydarzenie i towarzyszenie dziecku w tym czasie.
Małe dziecko, które doświadcza śmierci głównego opiekuna, mało rozumie to co się stało, ale jego reakcja jest zwykle bardzo wyraźna i rozpaczliwa. Nawołuje ono mamę lub tatę, przebudza się, jest niespokojne, nie chce jeść. Po pewnym czasie maluch może popaść w apatię, przestaje domagać się obecności najbliższej mu osoby. Starsze dzieci mogą różnie reagować i warto być uważnym na ich przeżywanie. Część dzieci nie mówi o tym co przeżywa, nie zadaje zbyt wielu pytań, nie pokazuje smutku. Zazwyczaj jest to mechanizm obronny, dziecko nie dopuszcza do siebie, że jego ukochana osoba nie żyje. Może mieć różne interpretacje tego wydarzenia i przeżywać wiele emocji których nie podejrzewamy. Dziecko nie może z nimi zostać samo.
Często dzieci mają żal do siebie, poczucie winy, żal do zmarłej osoby, tęsknotę, gniew…Jeśli nie wyrazi tych emocji w obecności życzliwych, bliskich mu osób wtedy jego przeżywanie żałoby zostanie zablokowane, może pojawić się u niego depresja. Jeśli dotyczy to śmierci najbliższych osób, to zablokowany proces żałoby ma wpływ na rozwój dziecka i jego sposób budowania relacji.
Śmierć bliskiej osoby- jak pomóc dziecku
To co możemy zrobić dla dziecka zanim jeszcze nastąpi takie wydarzenie jak śmierć w rodzinie, to rozmawianie z dzieckiem o śmierci w sposób dostosowany do wieku. Możemy dziecko oswajać z tematem śmierci podczas obserwowania przyrody np. zauważając martwe zwierzę na spacerze. Jeśli wydarzy się taka sytuacja w rodzinie jak nagła śmierć członka rodziny to nie unikajmy rozmów z dzieckiem na ten temat. Dajmy mu naszą uważną obecność, czyli nazywajmy jego emocje, potrzeby. Możemy razem z nim wspominać osobę zmarłą i razem z nim płakać po niej. Ważne jest, aby temat śmierci osoby zmarłej i smutku po niej był obecny w rodzinie, przy jednoczesnym zapewnieniu dziecka, że nie jest samo i będzie zaopiekowane. Dzieci po utracie bliskiej osoby przeżywają silny lęk, że śmierć dotknie kolejnych członków rodziny.
Oprócz rozmów i obecności, to co możemy zrobić dla dziecka to zaproponować mu wyrażenie uczuć poprzez rysunek oraz czytać mu bajki które ułatwiają przeżywanie żałoby. Jeśli mamy wrażenie, że dziecko potrzebuje dodatkowego wsparcia albo my sami chcemy z niego skorzystać, to warto umówić się na konsultację do psychologa lub psychoterapeuty.
W placówkach Psycho Care pracują doświadczeni psychoterapeuci, którzy pomagają dzieciom i młodzieży pogrążonej w żałobie. Zachęcamy do umówienia wizyty online poprzez stronę www lub mailowo bądź telefonicznie.
