Czy spotkałeś się kiedyś z określeniem gaslighting? Gaslighting jest bardzo wyrafinowaną formą przemocy emocjonalnej. Skutki takiej przemocy są równie tragiczne, jak przemocy fizycznej. Znęcanie się psychiczne jest tak subtelne, że ofiara często nie potrafi odróżnić prawdy od kłamstwa. Jak rozpoznać gaslighting i uwolnić się od kata?
Spis treści
Czym jest gaslighting?
Gaslighting to określenie pewnego specyficznego rodzaju przemocy emocjonalnej. Osoby posługujące się gaslightingiem do realizacji własnych celów, to zazwyczaj ludzie bardzo inteligentni i wykształceni. Co ciekawe oprawca często posiada empatię, dzięki której zdaje sobie doskonale sprawę z tego, co czują inni ludzie. Niestety, umiejętności te, nie są wykorzystywane przez niego w dobry sposób. Pomagają jedynie krzywdzić. Proces manipulacji ofiary jest bardzo długi. Najpierw oprawca stara się zdobyć jej zaufanie. Przemoc emocjonalna i techniki manipulacji są tak subtelne, że niemal niezauważalne dla ofiary, która bezgranicznie ufa oprawcy. Ofiara gaslightingu nie dostrzega nic niepokojącego.
Oprawca w otoczeniu uznawany jest za osobę wyrozumiałą i pełną troski. Ta z pozoru przyjazna osoba manipuluje swoją ofiarą tak, by ta zatraciła granicę pomiędzy tym co rzeczywiście jest prawdą, a tym, co nią nie jest. Dezorientacja ofiary prowadzi do jej bezbronności i uzależnienia od oprawcy. Ta forma przemocy jest charakterystyczna dla osób z zaburzeniami osobowości. Gaslighting jest częstym narzędziem w ręku psychopatów i narcyzów. Stosując gaslighting oprawca przejmuje stopniowo kontrolę nad swoją ofiarą. Manipulator stara się zakrzywić obraz pewnych sytuacji, tak by ofiara wspominała je w sposób niezgodny z prawdą. Skutkiem takich działań jest kwestionowanie własnych odczuć przez ofiarę czy utrata zaufania do własnej osoby. A to, jedynie daje manipulatorowi większą władzę nad ofiarą. Gaslighting dotyczy zazwyczaj osoby, które pozostają ze sobą w bardzo zażyłych relacjach.
Gaslighting – techniki oprawcy
Manipulator może działać, posługując się różnymi technikami. Przede wszystkim ofiara jest stopniowo izolowana od przyjaciół i rodziny. Może też być przekonywana w bardzo subtelny sposób, o złych zamiarach bliskich, przez co traci do nich zaufanie. Izolacja od bliskich ogranicza również udzielenie ewentualnego wsparcia ofierze. Kolejną techniką manipulatora jest przekazywanie osobom z otoczenia ofiary wymyślonych opinii jej temat, a ofierze wmawianie ich. Skutkiem tego ofiara ma problemy z identyfikacją własnych uczuć, określeniem emocji, nie wie też, co jest prawdą. Oprawca zaprzecza faktom, o których opowiada ofiara, podważa jej uczucia oraz wmawia, że osoby pozostające w bliskim otoczeniu cały czas kłamią. Utrudnia jej w ten sposób weryfikację informacji. Często ukrywa różnego rodzaju przedmioty, zmienia ich położenie i udaje przed ofiarą, że ich nie dotykał. W ten sposób ofiara zaczyna myśleć, że postradała zmysły. Manipulant wyczekuje także dogodnej okazji, by uderzyć w czułe punkty ofiary, tak by móc zadać jej ból oraz wzbudzić poczucie winy. Robi to jednak bardzo delikatnie i w wyrafinowany sposób. Ofiara odczuwa wrażenie, że otoczona jest troską i zrozumieniem. Manipulant dąży do tego, by ofiara zaczęła myśleć, że jest chora psychicznie.
Inne zachowania oprawcy:
- Posiadanie władzy nad drugą osobą daje mu poczucie wyższości oraz satysfakcję, pragnie przejąć całą kontrolę nad tym w jaki sposób ofiara będzie postrzegać rzeczywistość
- Często wmawia swojej ofierze, że wyolbrzymia problemy, dramatyzuje
- Wybuchy nerwów i mocno emocjonalne podejście ofiary do zauważanych problemów, podsuwa jako dowód na niezrównoważenie psychiczne
- Gdy ofiara zaczyna dostrzegać niepokojące sygnały i pragnie zakończyć związek z oprawcą, ten zmienia oblicze. Ofiara nagle ma przed sobą kochającego i troskliwego partnera.
- Oprawca często dąży do perfekcji. Wszystkie jego plany i działania są bardzo dokładnie przemyślane. Dzięki temu, jego prawdziwe zamiary pozostają nieodgadnione
- Ma skłonności do obrażania się o nieistotne sprawy, za pomocą gestów może demonstrować ofierze, że ją odrzuca, może się z niej naśmiewać i poniżać
- Może się zdarzyć, że będzie uciekał się do przemocy fizycznej
- Oprawca zastrzega sobie tematy tabu. Złamanie zakazu nieporuszania niewygodnych tematów może skutkować wywołaniem agresji i manipulatora.
Gaslighting – sygnały ostrzegawcze
Ze względu na bardzo subtelną formę przemocy, jaką jest gaslighting, ofiara nie jest w stanie dokładnie określić, czy w jej życiu rzeczywiście dzieje się coś złego. W takiej osobie rozwija się lęk i brak pewności siebie. Poprzez stosowane na niej metody manipulacji, przestaje wierzyć w swoje uczucia. Jeśli ofiara zaczyna zastanawiać się nad tym, że w jej życiu zaczyna dziać się coś niedobrego, powinna to jak najszybciej skonsultować z bliską osobą, a najlepiej z psychologiem. Dotyczy to przede wszystkim osób, które czują się zagubione i wątpią w siebie i własne zdanie. Niepokojące jest również poczucie, że nie potrafi się podjąć żadnej decyzji, a wyciągane wnioski z różnych sytuacji są błędne. Osoba, która padła ofiarą manipulatora, czuje się smutna, samotna, niezdecydowana i niegodna akceptacji. Warto zastanowić się również nad postawą najbliższej osoby. Osoba podejrzewająca, że mogła paść ofiarą przemocy emocjonalnej, powinna zadać sobie następujące pytania:
- Partner wciąż neguje to, co mówisz i myślisz?
- Bliska osoba mówi ci, co w danej sytuacji powinieneś myśleć, robić i czuć?
- Poczucie twojej wartości spada?
- Przez partnera doszło do ograniczenia kontaktów z rodziną i przyjaciółmi?
- Po rozmowie z partnerem przestajesz wierzyć w to, co myślałeś wcześniej, że jest prawdą?
- Dokuczają ci objawy depresji?
- Podejrzewasz możliwość rozwinięcia się u ciebie choroby psychicznej? Czy twój partner ma podobne zdanie na ten temat?
- Uciekasz się do kłamstw tylko dlatego, by nie uznano cię za wariata?
Twierdząca odpowiedź, choćby na niektóre z tych pytań powinna zapalić lampkę alarmową. Może się okazać, że osoba taka padła ofiarą gaslightingu. Wskazana będzie rozmowa z psychologiem lub psychiatrą, a jeśli nie jest to możliwe na wyciągnięcie ręki, należy szukać pomocy u bliskich.
Jak rozpoznać ofiarę?
Zainteresowanie powinno wzbudzić szerzenie informacji niezgodnych z prawdą na temat ofiary. Dodatkowo niepokojąca szczególnie dla członków rodziny okaże się izolacja potencjalnej pokrzywdzonej osoby. Najbliższym najprościej jest zauważyć, że dzieje się coś złego. Ofiara przemocy emocjonalnej jest niepewna, zdezorientowana i pełna poczucia lęku. Gaslighting sprawia, że ofiara wątpi w swoje działania, a nawet uczucia. Czuje się samotna i wstydzi się rzekomej choroby psychicznej, która zaczęła się u niej rozwijać. Ciągłe poczucie winy skłania ją do ciągłych przeprosin za wszystko, co robi, myśli i czuje. Ofiara charakteryzuje się widocznym brakiem akceptacji oraz niskim poczuciem własnej wartości.
Sprawa wygląda dużo gorzej w przypadku ofiary, która będąc pod wpływem manipulacji, bardziej uwierzy we własną chorobę psychiczną, niż w to, że jest krzywdzona. Dla osoby krzywdzonej niepokojące powinno się wydawać samo poczucie zagubienia oraz poczucie pozbawienia podejmowania własnych, samodzielnych decyzji. W momentach zwątpienia najchętniej prosimy o pomoc bliskich. Ofiara gaslightingu, która niestety została od nich odseparowana, nie powinna się wstydzić udać do psychologa lub lekarza psychiatry. Niestety w większości przypadków do tego nie dochodzi. Warto więc być czujnym, na wszelkie oznaki, które mogą świadczyć o przemocy emocjonalnej. Należy koniecznie spróbować udzielić pomocy takiej osobie, gdyż przemoc emocjonalna, zwłaszcza gaslighting może być katastrofalna w skutkach.
Pomoc dla ofiar przemocy emocjonalnej
Ofiara gaslightingu powinna skorzystać z pomocy specjalistycznej. Właściwa osobą okaże się terapeuta, który specjalizuje się w udzielaniu pomocy i wsparcia psychologicznego ofiarom przemocy. To właśnie psychoterapeuta pomoże otworzyć oczy cierpiącej osobie i dostrzec, że prawdziwy problem nie tkwi w rzekomo rozwijającej się chorobie psychicznej, a w związku z toksyczną osobą. Dzięki właściwemu wsparciu ofiara będzie w stanie zakończyć związek z manipulatorem i stopniowo odzyskać wiarę w siebie i odbudować poczucie wartości. Proces odzyskiwania sił psychicznych nie jest prosty. Wymaga od ofiary czasu i pracy. Jednak poświęcony wysiłek z całą pewnością da zadowalające efekty. Praca z psychoterapeutą pomoże ofierze pozbyć się niepewności, poczucia lęku oraz objawów depresji.
