Zakupoholizm jeszcze do niedawna, nie był traktowany jako rodzaj uzależnienia. Przecież musimy kupować jedzenie, kosmetyki, ubrania. Jednak, czy kupowanie dziesiątej pary butów jest nam niezbędne do życia? „Przecież nie będę chodziła codzienne w tej samej parze butów” – pewnie pomyśli sobie większość kobiet. Kiedy możemy mówić, że zakupy przestały być normalną czynnością, a stały się uzależnieniem, które należy leczyć? Co należy do głównych objawów zakupoholizmu?
Spis treści
Uzależnienie od zakupów jako nowy rodzaj uzależnienia
Zakupoholizm, inaczej zwany shopoholizmem objawia się natrętnym kupowaniem, nabywaniem produktów lub usług, których ilość lub rodzaj przekracza nasze potrzeby. Należy rozróżnić pojęcie potrzeb od zachcianek czy pragnień. Zakupoholizm wykracza poza ramy zaspokajania naszych potrzeb, to przymus robienia zakupów. Wpływ na to zjawisko mają czynniki psychologiczne (za które głównie odpowiada zbyt niski poziom serotoniny i dopaminy), ale również konsumpcjonizm oraz działania marketingowe. Media społecznościowe, czy reklamy w środkach komunikacji bombardują nas rzeczami, usługami bez których nie jesteśmy w stanie żyć. Kult piękna, młodości, władzy dostarcza dodatkowych powodów ku temu, by wydawać pieniądze, aby zachować młodość, urodę i pozycję. Na każdym kroku jesteśmy wystawieni na działanie strategii marketingowych. Trudno się oprzeć kolejnej promocji, wyprzedaży czy gratisowi. Ponadto, tylko wtedy będziemy szczęśliwi i zadowoleni, gdy kupimy rzecz danej marki.
Ludzie cierpiący z powodu manii robienia zakupów rozładowują w ten sposób gromadzący się w nich stres oraz napięcie. Robienie zakupów stanowi dla chorego pewien rodzaj terapii, podczas której zapomina o problemach oraz troskach dnia codziennego. Niestety po powrocie do domu okazuje się, że problemy nie zniknęły. Zakupy rozładowały negatywne emocje tylko na chwilę. W ten sposób uruchamia się błędne koło. Zakupoholik pragnie wrócić na zakupy, tylko po to, by móc znów, choć na chwilkę oderwać się od problemów.
Uzależnienie od zakupów – objawy?
Zakupoholizm to przymus robienia zakupów. Rzeczy, które kupuje zakupoholiczka, w większości nie są jej potrzebne, bo nie one są tutaj najważniejsze. Sama czynność kupowania służy do rozładowania napięcia, redukuje różnego rodzaju frustracje oraz stres. Chory podczas kupowania zapomina o problemach dnia codziennego i wszystkich negatywnych emocjach. Przynajmniej na chwilę poprawia się nastrój i poczucie zadowolenia, spełnienia. Jednak są to korzyści krótkoterminowe. Później przychodzi wstyd, złość, poczucie winy, rozczarowanie. Zakupoholizm nie różni się od innych uzależnień behawioralnych takich jak pracoholizm, hazard, seksoholizm. Różnią się one między sobą jedynie rodzajem źródła nałogu. Zakupoholizm może być problemem wtórnym. Osoby z innymi zaburzeniami (m.in. depresyjnymi, lękowymi) w kupowaniu mogą odnaleźć chwilę szczęścia i ulgi. Jedyną szansą, aby znowu poczuć się trochę lepiej, jest ponowne podjęcie czynności. Kolejny, kolejny raz, aż do uzależnienia.
Z problemem zakupoholizmu boryka się około 15 % ludzi. Jest to niebezpieczny nałóg, który możne wpłynąć na znaczne obniżenie komfortu życia chorego. Zakupoholik, skupiając się jedynie na zakupach, zapomina o rzeczywistym życiu. Zaniedbuje pracę, rodzinę oraz obowiązku domowe. Dodatkowo często nie stać go na zakupy, których dokonuje. Dostarcza sobie w ten sposób dodatkowych problemów w formie zadłużenia.
Przyczyny uzależnienia od zakupów
Co możemy zaliczyć do głównych przyczyn uzależnienia od robienia zakupów? Jak już wcześniej wspomniano, zakupoholizm zalicza się do grupy zaburzeń behawioralnych. Niestety nie da się ustalić głównej przyczyny prowadzącej do wystąpienia zaburzeń tego rodzaju. Powodów wystąpienia uzależnienia od zakupów jest wiele i są mocno indywidualne. Można wyróżnić tu czynniki biologiczne, społeczne oraz środowiskowe.
Do zakupoholizmu mogą prowadzić nieprawidłowości w poziomie neuroprzekaźników. Wiąże się to z zaburzonym poziomem serotoniny i dopaminy. Niektórzy mają predyspozycje do popadania w różnego rodzaju uzależnienia. Mowa tu również o uzależnieniu od alkoholu, substancji psychoaktywnych czy oglądaniu telewizji. Zakupoholizm może być wynikiem życia w danym środowisku. Chcąc iść za tłumem i nie odstawać od panujących trendów, dana osoba postanawia kupować coraz więcej. Nieumiarkowane zakupy mogą w konsekwencji prowadzić do zakupoholizmu.
W niektórych wypadkach rozwój zakupoholizmu związany jest z rozwojem innych zaburzeń. Niska samoocena oraz ciężkie przeżycia mogą popychać do robienia zakupów, które mogą dawać chwilowe szczęście i euforię. Chcąc powrócić do takiego stanu, osoba taka wpada w nałóg zakupów.
Jak rozpoznać objawy zakupoholizmu?
Głównym objawem zakupoholizmu jest kupowanie niepotrzebnych rzeczy. Na co można jeszcze zwrócić uwagę?
- brak kontroli nad ilością kupowanych rzeczy lub usług
- poświęcenie dużej ilości czasu na robienie zakupów (zdarza się, że brakuje czasu na obowiązki zawodowe lub rodzinne)
- obsesyjne myślenie o kupowaniu (stałe planowanie, fantazjowanie)
- kupowanie niepotrzebnych rzeczy (dziesiąty moherowy sweter w szafie)
- przeznaczanie wszystkich lub większej ilości środków pieniężnych na zakupy (zdarza się, że brakuje pieniędzy na rachunki, jedzenie lub zakupoholik zadłuża się u rodziny, znajomych, w banku)
- odczuwanie pozytywnego pobudzenia w trakcie kupowania i poczucie winy, wstydu po nabyciu rzeczy
- ukrywanie swoich zakupów przed bliskimi osobami.
- traktowanie zakupów, jako sposób na walkę ze złym samopoczuciem
Zakupoholicy zaniedbują swoją pracę oraz bliskich. Cały swój czas poświęcają na robienie zakupów lub na fantazjowanie o nich. Zakupoholik, chcąc ukryć swój problem, może uciekać się do różnego rodzaju kłamstw. Takie zachowanie może z kolei prowadzić do sprzeczek i konfliktów w rodzinie lub do rozpadu związku. Jeśli dostrzegasz u siebie lub u swoich bliskich pewne objawy mogące świadczyć o rozwijającym się zaburzeniu, koniecznie podejmij właściwe kroki, które pomogą wygrać z nałogiem.
Zakupoholizm – czynniki ryzyka
Wśród ofiar zakupoholizmu znajdziemy nie tylko kobiety, ale również sporą rzeszę mężczyzn. Płeć nie stanowi tu zatem czynnika ryzyka. Zupełnie inaczej rzecz ma się z niską samooceną oraz zaniżonym poczuciem własnej wartości. Osoby borykające się z takimi problemami częściej niż inne są narażone na popadnięcie w nałóg zakupoholizmu. Zakupy są formą rekompensaty rzekomych braków w osobowości. Kolejnym czynnikiem ryzyka jest chęć zdobycia władzy lub dodania sobie poważania. Osoby takie kupują na wyrost, co łechcze ich ego. Na rozwinięcie się zakupoholizmu narażone są również młode osoby, które boją się odkurzenia. Robieniem zakupów chcą dorównać rówieśnikom, co w niektórych przypadkach kończy się nałogiem. Młode umysły są również mniej odporne na różnego rodzaju reklamy, które wręcz wmawiają, że dana rzecz jest nam niezbędna do życia.
Jak leczyć zakupoholizm?
Czy zakupoholizm jest problemem, który wymaga leczenia? Jeśli tak, to w jaki sposób leczy się tego typu uzależnienia? Po pierwsze, należy nazwać problem. Tak, uzależnienie od zakupów ma destrukcyjny wpływ na funkcjonowanie człowieka. Przynosi wiele negatywnych konsekwencji. Podjęcie leczenia jest wręcz niezbędne. Leczeniem tego rodzaju nałogów zajmują się specjaliści tacy, jak lekarz psychiatra, psycholog, czy psychoterapeuta.
Lekarz psychiatra po wywiadzie lekarskim oraz postawieniu diagnozy, zaleci stosowanie odpowiednich leków. Jednak leczenie zakupoholizmu nie opiera się jedynie na farmakoterapii. Najważniejszą formą pomocy dla osoby uzależnionej od zakupów jest psychoterapia. Różne podejścia terapeutyczne w odmienny sposób zajmują się zakupoholizmem. Ważnym jest jednak poznanie przyczyny oraz źródeł, które mają wpływ na występowanie uzależnienia. W trakcie leczenia oraz po jego zakończeniu niezbędna jest modyfikacja zachowań dotyczących robienia zakupów. Tak jak hazardzista powinien zaprzestać hazardu, tak zakupoholik nie jest w stanie zupełnie wyeliminować tej czynności ze swojego życia. Musi się na nowo nauczyć robienia zakupów. Pomocne będzie używanie gotówki zamiast karty kredytowej (większa świadomość posiadanych środków) i chodzenie za zakupy z listą potrzebnych rzeczy.
Problem zakupoholizmu, bardziej rozpowszechniony jest u kobiet. Nie oznacza to jednak, że mężczyzna nie może uzależnić się od robienia zakupów. Mężczyźni i kobiety kupują produkty z zupełnie innych kategorii, jednak w dalszym ciągu są to rzeczy niepotrzebne. Coraz częściej problem dotyczy nastolatków. Zastanów się, czy Ty lub bliska Ci osobą ma problem z uzależnieniem od zakupów?
W placówkach Psycho Care pracują doświadczeni psychoterapeuci, którzy pomagają pacjentom uporać się również z takimi uzależnieniami. Zachęcamy do umówienia wizyty online poprzez stronę www lub mailowo bądź telefonicznie.