Uzależnienie komputera od gier komputerowych czy mediów społecznościowych to nałogi, które jak dotąd nie figurują w oficjalnych klasyfikacjach chorób. Niemniej już od dłuższego czasu stanowią problemem globalny. Komputer sam w sobie nie ma właściwości uzależniających, podobnie jak aktywności, do których dostęp zapewnia. Co więcej, z rozwojem nowoczesnych technologii związany jest ogrom korzyści. Dlaczego zatem dla tak wielu osób użytkowanie komputera czy Internetu staje się niebezpiecznym nałogiem?
Spis treści
Na czym polega uzależnienie od komputera?
Komputer może służyć rozmaitym celom, a spędzanie przed nim wielu godzin dziennie nie musi być objawem uzależnienia. Dla coraz większej liczby osób podłączony do Internetu laptop to podstawowe narzędzie pracy. Używa się go do słuchania muzyki, czytania prasy czy oglądania filmów. Nie ma też nic niewłaściwego w poświęceniu wieczoru na grę on-line. Coraz częściej Internet wykorzystywany jest do kontaktu z bliskimi ludźmi, załatwiania spraw w urzędach czy robienia zakupów. Trudno dziś wyobrazić sobie życie bez komputerów, podobnie jak świat bez elektryczności czy samochodów. To naturalne zjawisko i nie podlega ono kryteriom uzależnień behawioralnych.
Problem uzależnienia od komputera nie tkwi w samym jego wynalazku. To konstrukcja psychiczna i emocjonalne problemy niektórych osób sprawiają, że tracą one kontrolę nad czasem spędzanym przed monitorem. Nałóg komputerowy dotyczy ludzi w każdym wieku, w tym najmłodszych dzieci. Co więcej, to właśnie dzieci i młodzież znajdują się w grupie największego ryzyka. Osoby urodzone w XXI wieku nie znają bowiem świata bez komputerów i Internetu. Jeśli w procesie wychowania nie otrzymały innych wzorców spędzania wolnego czasu czy komunikacji z ludźmi, wirtualny świat staje się dla nich substytutem rzeczywistego. Uzależniają się jednak także dorośli, niezależnie od płci, wieku, wykształcenia czy standardu życia.
Przyczyny uzależnienia od komputera
Komputer to dla wielu osób forma ucieczki od rzeczywistości. Tacy ludzie są najbardziej podatni na uzależnienie od nowoczesnych technologii. Ponieważ funkcjonowanie w realnym świecie jest dla nich zbyt trudne czy zbyt bolesne, chętnie zanurzają się w światach alternatywnych, jakich dziesiątki można znaleźć w zaciszu własnego pokoju z pomocą komputera. Nałóg dotyczyć może gier a także uzależnienia od portali społecznościowych, e-zakupów czy filmów. Poruszając się w wirtualnej rzeczywistości, osoby uzależnione czują się bezpiecznie, często wręcz anonimowo. Mogą przy tym przybrać tożsamość, z którą czują się lepiej, osiągać sukcesy, które w realnym świecie znajdują się poza ich zasięgiem. Właśnie dlatego czas spędzony przed komputerem jest tak atrakcyjny, że uzależnia.
Na uzależnienie od komputera szczególnie narażone są osoby z problemami emocjonalnymi (np. zakompleksione) albo z zaburzeniami lękowymi. Zwykle są to ludzie z niskim poczuciem własnej wartości i dużymi trudnościami w kontaktach społecznych. W przypadku dzieci i młodzieży dodatkowe czynniki sprzyjające rozwojowi nałogu to brak uwagi ze strony dorosłych, poczucie wyobcowania w grupie rówieśniczej. Młodzi ludzie, którzy muszą samotnie borykać się ze swoimi troskami – tak dotkliwymi w okresie kształtowania się osobowości – szukają w wirtualnym świecie zaspokojenia swoich emocjonalnych potrzeb, których często nawet nie potrafią wyrazić, bo nikt ich tego nie nauczył.
Objawy uzależnienia od komputera u dzieci i dorosłych
Objawy uzależnienia od komputera są bardzo podobne do tych, które towarzyszą innym nałogom. O problemie można mówić wówczas, gdy:
- kosztem czasu spędzonego przed monitorem zaczyna się zaniedbywać inne sfery życia;
- użytkownik odczuwa kompulsywną potrzebę korzystania z komputera i używa go do realizacji większości swoich celów;
- czas spędzany na grach czy forach internetowych zaczyna wymykać się spod kontroli.
Powyższe symptomy to główne kryteria pozwalające na rozpoznanie nałogu. Wachlarz objawów jest jednak znacznie szerszy. Osoba uzależniona:
- ukrywa swój nałóg (często także przed samym sobą), zawsze znajdując racjonalne uzasadnienie dla swoich aktywności;
- cały plan dnia układa pod kątem czasu spędzanego przy komputerze;
- nieustannie myśli, a nawet śni o aktywnościach, którym oddaje się w sieci, powoli tracąc poczucie granicy pomiędzy rzeczywistością a wirtualnym światem;
- w miarę pogłębiania się nałogu potrzebuje spędzać przed monitorem coraz więcej czasu;
- nie korzystając z komputera, mimowolnie porusza palcami, tak jak przy korzystaniu z klawiatury;
- odczuwa silny dyskomfort i niepokój, kiedy nie ma dostępu do komputera;
- na odebranie jej możliwości korzystania z komputera reaguje agresją;
- traci swoje wcześniejsze zainteresowania i wycofuje się z życia społecznego.
Skutki uzależnienia od komputera i Internetu
Skutki kompulsywnego korzystania z komputera obejmują wszystkie sfery życia, a ich skala rośnie z biegiem czasu. Niestety występuje także zjawisko typowe dla wszystkich nałogów – tzw. spirala uzależnienia, która polega na tym, że poczucie winy związane z coraz częstszym zaniedbywaniem swoich obowiązków czy bliskich osób redukuje się, spędzając czas przed monitorem.
Konsekwencje uzależnienia od komputera:
- u dorosłych – problemy finansowe spowodowane zaniedbywaniem obowiązków zawodowych, nierzadko utratą pracy, a także inwestowaniem coraz większych sum pieniędzy w swój nałóg (np. w najnowocześniejszy sprzęt);
- u dzieci – pogorszenie wyników w nauce, wagary;
- pogorszenie relacji społecznych, w szczególności rodzinnych;
- pogorszenie zdolności poznawczych (problemy z pamięcią, koncentracją);
- zaburzenia nastroju, które mogą przerodzić się w depresję;
- dolegliwości somatyczne, takie jak pogorszenie wzroku, bóle głowy, kręgosłupa (u dzieci rozwój wad postawy), zaburzenia snu;
- stopniowe wycieńczenie organizmu związane z nieprawidłową dietą, brakiem ruchu, niedoborem snu.
Jak leczyć uzależnienie od komputera?
Leczenie uzależnień jest trudne, ponieważ chory zwykle zaprzecza istnieniu problemu. Najczęściej trafia na terapię pod presją rodziny czy pracodawcy. Dlatego pierwszym i najważniejszym krokiem w walce z nałogiem jest przyznanie się do niego.
Programy terapeutyczne stosowane w przypadku uzależnienia od komputera są bardzo podobne do tych, które służą leczeniu alkoholizmu i innych nałogów. Wykorzystuje się głównie metody poznawczo-behawioralne. Różnica polega głównie na tym, że trudne jest zachowanie całkowitej abstynencji. Pacjentowi można co najwyżej zalecić powstrzymywanie się od pewnych aktywności, np. grania on-line. Współcześnie „odstawienie” komputera jest praktycznie niemożliwe, dlatego uzależniony musi nauczyć się racjonalnie z niego korzystać. W procesie tym ważna jest realizacja starannie przygotowanego planu dnia, który uwzględnia czas na kontakty z przyjaciółmi, hobby, ruch na świeżym powietrzu, domowe obowiązki itd., zaś działania przy komputerze ogranicza do określonych godzin. W realizacji takiego planu chorego powinni wspierać najbliżsi. Pomocne może być także prowadzenie dzienniczka codziennych aktywności czy korzystanie z alarmu, który przypomina o konieczności zakończenia pracy przy komputerze. Szczególnie ważne jest poświęcenie uwagi uzależnionym dzieciom. Opiekunowie powinni jak najczęściej z nimi rozmawiać, interesować się ich sprawami, proponować im wspólne aktywności, alternatywne do czasu spędzanego przy komputerze.
Osoby uzależnione od komputera mogą korzystać z grup wsparcia, które działają w oparciu o doświadczenia wspólnoty Anonimowych Alkoholików. Niezbędna jest także praca terapeutyczna służąca poszerzeniu wiedzy chorego o mechanizmach nałogu, wzmocnieniu jego poczucia wartości i rozwiązaniu problemów emocjonalnych. Zapraszamy do przeczytania pokrewnego artykuły na temat uzależnienia od internetu.
Uzależnienie od gier komputerowych – jak z nim walczyć?
Uzależnienie od gier komputerowych jest tak samo niebezpieczne, jak uzależnienie od grania na telefonie komórkowym. Bez względu na to, czy osoba uzależniona jest tylko od grania, czy ogólnie od komputera, konieczne jest podjęcie leczenia. Leczenie uzależnienia od gier online odbywa się dokładnie w ten sam sposób, co uzależnienie od komputera. Terapia w leczeniu nałogowego grania na komputerze przynosi bardzo pożądane efekty, jednak musi odbywać się regularnie. Osoba uzależniona musi też sama chcieć wyrwać się ze szponów nałogu. Dzięki pomocy specjalistycznej i wsparciu ze strony najbliższych, można wygrać walkę z uzależnieniem.
W placówkach Psycho Care pracują doświadczeni psychoterapeuci, którzy pomagają osobom zmagającym się z uzależnieniami. Zachęcamy do umówienia wizyty online poprzez stronę www lub mailowo bądź telefonicznie.
Bibliografia:
M. Rowicka, Uzależnienia behawioralne. Terapia i profilaktyka, Warszawa 2015.
Cyberświat : możliwości i zagrożenia, red. J. Bednarek, A. Andrzejewska, Warszawa 2009.
J. Węgrzecka-Giluń, Uzależnienia behawioralne. Rodzaje oraz skala zjawiska. Sygnały ostrzegawcze i skutki. Kompendium wiedzy dla rodziców, Warszawa 2015.
