Borderline

Borderline – przyczyny, objawy, postępowanie terapeutyczne

Borderline jeszcze do niedawna było dość rzadko diagnozowane, natomiast dzisiaj uchodzi za jedno z najczęstszych zaburzeń osobowości, diagnozowanych zwłaszcza u kobiet w okresie wczesnej dorosłości. Jakie są objawy niniejszej choroby i czy istnieją skuteczne sposoby jej leczenia? Odpowiedzi na te pytania oraz inne, cenne informacje na temat osobowości borderline znajdziesz w dalszej części artykułu. 

Spis treści:

• Borderline – charakterystyka;
• Borderline – możliwe przyczyny występowania;
• Borderline – powszechność występowania;
• Borderline – najważniejsze objawy i kryteria diagnostyczne;
• Borderline – sposoby leczenia.

Borderline – charakterystyka 

Osobowość borderline (nazywana również zaburzeniem z pogranicza) stanowi spore wyzwanie dla diagnostów, psychiatrów i psychologów z całego świata. Wszystko to za sprawą złożonych objawów, które składają się na obraz niniejszej choroby. We współczesnej literaturze, zaburzenie osobowości borderline definiowane jest jako ciężkie zaburzenie regulacji afektu (nastroju), któremu towarzyszy zniekształcone postrzeganie własnej osoby, jak i również nieadekwatna interpretacja zachowań płynących ze strony społeczeństwa. Niniejsze zaburzenie znacząco wpływa na jakość życia pacjenta oraz jego najbliższego otoczenia. Często zdarza się, iż osoby zmagające się z objawami choroby nie są w stanie podjąć stałego zatrudnienia i tworzyć relacji. 

Borderline – możliwe przyczyny występowania

Przyczyny powstawania niniejszego zaburzenia nie są jednoznacznie określone. Na przykład osobowość borderline może stanowić wynik traumatycznych doświadczeń z dzieciństwa lub specyficznych uwarunkowań genetycznych. Ponadto okazuje się, że choroba ta jest dziedziczona w stopniu przybliżonym do dziedziczenia nadciśnienia tętniczego (blisko 40% do nawet 60% wariancji związanych jest z czynnikiem genetycznym). Dlatego też, tak ważne jest przeprowadzenie dogłębnego wywiadu rodzinnego jeszcze na poziomie diagnozy w gabinecie psychiatry lub psychologa. Mimo faktu, iż część osób z osobowością borderline może nie być zdiagnozowana w prawidłowy sposób, podczas wizyty w gabinecie specjalisty należy wspomnieć o występowaniu wśród członków rodziny takich objawów jak: rozchwianie emocjonalne, impulsywność, czy wyraźna nadwrażliwość w kontaktach interpersonalnych. 

Borderline – powszechność występowania 

Ze względu na ujednolicenie i skonkretyzowanie systemów diagnostycznych (zarówno ICD-10, jak i DSM V), z roku na rok rozpoznaje się coraz więcej przypadków niniejszego zaburzenia. Wśród pacjentów poddanych hospitalizacji, osoby zmagające się z objawami borderline mogą stanowić nawet 15%. W świetle najnowszych ustaleń szacuje się, iż problem tych specyficznych zaburzeń osobowości może dotyczyć nawet 6 % amerykańskiego społeczeństwa oraz nawet 14% mieszkańców Wielkiej Brytanii. Co najważniejsze, niniejsze zaburzenie nie tylko w znaczący sposób wpływa na jakość życia jednostki, ale przede wszystkim stanowi ogromne zagrożenie dla jej życia. Okazuje się, że blisko 10% przypadków ze zdiagnozowanym zaburzeniem osobowości typu borderline umiera na skutek samobójstwa. 

Objawy i kryteria diagnostyczne

Objawy borderline nie są jednoznaczne i mogą wskazywać na występowanie innych zaburzeń (w tym depresji, zaburzeń lękowych, nerwic). Niemniej jednak, jesteśmy w stanie wyróżnić szereg charakterystycznych objawów, które składają się na obraz niniejszej choroby. Na przykład wśród nich możemy wymienić objawy:

• związane z odczuwaniem niepokoju: intensywne uczucie lęku, napięcia oraz nerwowości, często nasilające się w relacjach interpersonalnych. Zamartwianie się o konsekwencje ostatnio przebytych doświadczeń o charakterze negatywnym. Intensywny niepokój związany bezpośrednio z lękiem przed odrzuceniem;
• depresyjne: towarzyszące uczucie smutku oraz beznadziei, uogólniony pesymizm, nadmierne uczucie wstydu, myśli, a nawet zachowania samobójcze;
• o charakterze impulsywnym: działanie w odpowiedzi na bezpośrednie bodźce (przy jednoczesnym braku uwzględnienia konsekwencji), podejmowanie ryzyka;
• związane z uczuciem gniewu: stałe i nieustępujące uczucie złości, wrogości i rozdrażnienia, często niedostosowane do sytuacji. Często zdarza się, iż osoby zmagające się z objawami borderline przejawiają nagłe, intensywne i niekontrolowane ataki złości. 

Objawy borderline mogą przyjmować również inną formę, w tym:

• Formę działań autodestrukcyjnych, na które składają się: głodzenie się, napady kompulsywnego objadania się, samookaleczenia (zarówno w formie drapania, samookaleczeń, jak i gryzienia);
• Formę gróźb oraz działań o charakterze samobójczym. Czasem zdarza się, iż osoby charakteryzujące się osobowością borderline, podejmują próbę samobójczą w celu zatrzymania przy sobie partnera; 
• Formę zachowań impulsywnych, związanych na przykład z nadużywaniem alkoholu oraz substancji psychoaktywnych. 

Ponadto rozpoznanie zaburzeń ta osobowość najczęściej stawia się w oparciu o jeden z uznanych i powszechnie stosowanych systemów diagnostycznych. W przypadku systemu ICD-10 rozróżnia się dwa podtypy osobowości chwiejnej emocjonalnie: impulsywny oraz borderline, na który składają się charakterystyczne objawy (tj. tendencja do nieoczekiwanego działania bez uwzględnienia konsekwencji, tendencja do podejmowania konfliktów i kłótliwego zachowania, skłonność do wybuchów gniewu, trudności w utrzymaniu kierunku działań oraz niestabilny, kapryśny nastrój). Natomiast system DSM V definiuje niniejsze zaburzenie jako niestabilny obraz siebie, brak celów, zaburzenia relacji o charakterze interpersonalnym oraz poważne zmiany nastrojów, skłonność do podejmowania ryzyka, intensywność i wrogość. 

Borderline – sposoby leczenia

W leczeniu objawów niniejszego zaburzenia najczęściej stosowana jest psychoterapia oraz wspomagające leczenie farmakologiczne.

Psychoterapia 

Systematyczny kontakt z wykwalifikowanym psychiatrą, psychologiem lub psychoterapeutą posiada ogromne znaczenie w leczeniu osobowości borderline. Wśród najczęściej stosowanych terapii wyróżniamy:

• Terapię poznawczo behawioralną; 
• Terapię opartą na mentalizacji;
• Psychoterapię skoncentrowaną na przeniesieniu;
• Terapię psychodynamiczną (w oparciu o zalecenia Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego).

Farmakoterapia 

W terapii borderline najczęściej podawane są środki o działaniu przeciwlękowym i przeciwdepresyjnym. Niestety u większości chorych stosowanie leków nie przynosi oczekiwanych efektów. Okazuje się, że w przypadku niektórych pacjentów, skutki uboczne przyczyniają się nawet do pogorszenia stanu pacjenta. Dostępność środków farmakologicznych sprawia, iż nierzadko dochodzi do przedawkowania. Dlatego też, tak ważne jest, aby leczenie farmakologiczne było stale kontrolowane i było jedynie uzupełnieniem prowadzonej psychoterapii, a nie jej zamiennikiem. 

Podsumowanie

Złożoność zaburzenia  stanowi spore wyzwanie zarówno dla samych pacjentów, jak i diagnostów. Leczenie zaburzeń osobowości jest długotrwałe i wymagające.  Ponadto niestabilność emocjonalna, napady złości, impulsywność oraz uczucie lęku przed odrzuceniem przyczyniają się do znacznego obniżenia jakości życia codziennego. Dlatego też, tak ważne jest jak najszybsze rozpoznanie choroby i wprowadzenie odpowiedniej terapii, opierającej się zarówno o wsparcie psychoterapeutyczne, jak i farmakoterapię. Więcej o tym na czym polega psychoterapia.