Arachnofobia
Paniczny lęk przed pająkami, czyli arachnofobia to specyficzne zaburzenie, które dotyczy, zarówno kobiet, jak i mężczyzn. To fobia, która objawia się odczuwaniem obezwładniającego strachu przed wyżej wymienionym gatunkiem owadów. Arachnofobia, jak każde zaburzenie o charakterze lękowym, wymaga zastosowania odpowiedniej terapii.
Słowo arachnofobia wywodzi się z języka greckiego. To zaburzenie lękowe o różnym stopniu nasilenia, polegające na odczuwaniu panicznego strachu przed pająkami. Arachnofobia to nie tylko panika na widok pająka, ale również nieprawidłowe wyobrażenie na temat tego gatunku owadów. Lęk pojawia się w czasie fizycznego kontaktu z pajęczakiem, ale również może wystąpić w trakcie oglądania zdjęć czy filmów, w których występuje ten gatunek owadów. Osoby cierpiące na arachnofobię zmagają się z bardzo silnym lekiem przed pająkami, nawet, gdy w ich pobliżu nie znajdują się tego typu owady. Obezwładniający strach może pojawić się na samą myśl, że w danym pomieszczeniu czy na otwartej przestrzeni, mogą pojawić się pająki. Arachnofobia niesie ze sobą przeświadczenie o tym, że owady te są niebezpieczne i zagrażają zdrowiu i życiu osoby dotkniętej tym zaburzeniem lękowym. Osoby cierpiące na arachnofobię, mają zniekształconą percepcję owada, który wywołuje u nich strach. Lęk przed pająkami powoduje, że osoby odczuwające go, wyobrażają sobie stawonogi w monstrualnych wręcz rozmiarach i są przeświadczone o tym, że pająki wykazują niezwykłą agresję wobec człowieka. U osoby cierpiącej na ten specyficzny rodzaj zaburzenia lękowego, pojawia się nieustanna potrzeba kontroli najbliższego otoczenia, a także przymus ciągłej izolacji od potencjalnego zagrożenia. Strach przed pająkami może być przyczyną unikania kompleksów leśnych, a także niechęci do przebywania w pomieszczeniach, w których istnieje potencjalne ryzyko pojawienia się tego gatunku owada.
Jakie są przyczyny pojawiania się zaburzenia, jakim jest arachnofobia?
Przyczyn pojawiania się takich zaburzeń lękowych, jak fobia przed pająkami należy doszukiwać się w okresie edypalnym. Arachnofobia może być efektem przenoszenia na te owady skumulowanej agresji i przypisywania im odczuwanej przez daną osobę wrogości. Osoby, które postrzegają pająki jako owady niebezpieczne, budzące wstręt i odrazę, mogą w ten sposób kumulować swoje lęki na wybranym przez siebie obiekcie. Strach przed pająkami może być skutkiem nieprawidłowego wyobrażenia na temat zagrożeń, jakie występują w najbliższym otoczeniu danego człowieka. Według behawiorystów, nieprawidłowe skojarzenia i uczucie strachu mogą pojawić się jeszcze w okresie wczesnego dzieciństwa, kiedy to dziecko podświadomie naśladuje reakcję lękowe, związanych z nim emocjonalnie osób, zazwyczaj rodziców i krewnych. Arachnofobia może wytworzyć się także pod wpływem nieprzyjemnych przeżyć lub zastraszania dziecka z wykorzystaniem pajęczaków, które mają rzekomo zagrażać mu, gdy będzie ono nieposłuszne lub też nie wykona polecenia swoich opiekunów. Odczuwany strach przed pająkami może mieć również podłoże ewolucyjne. Zdaniem naukowców, adaptacyjna rola strachu przed pająkami, wytworzyła się na przestrzeni wieków. Człowiek wykształcił w sobie naturalny mechanizm obronny, który nakazuje obawiać się i chronić przed zagrażającymi jego życiu i zdrowiu zwierzętami czy w tym przypadku owadami, takim jak pająki i inne jadowite stawonogi. Działanie to wiąże się z procesem przetrwania gatunku ludzkiego i próbą ochrony przed nieznanymi i dzikimi okazami fauny. Arachnofobia może być także uwarunkowana wpływem nieświadomych mechanizmów powstawania rozmaitych reakcji na widok określonego gatunku owada. Lęk ten, może pojawić się w okresie wczesnego dzieciństwa lub w młodości i trwać nawet do końca życia danego człowieka.
Arachnofobia objawy
Specyficzne zaburzenie lękowe, jakim jest arachnofobia generuje objawy uzależnione od stopnia nasilenia fobii. Wiele osób odczuwa lęk przed pająkami, który manifestowany jest atakami paniki, płaczem, dramatyczną i rozpaczliwą ucieczkę z miejsca, w którym pojawił się pajęczak lub też przeraźliwym krzykiem. Nierzadko fobia na pająki powoduje zastyganie w bezruchu, milczenie i brak jakiejkolwiek reakcji. Dodatkowo mogą pojawić się również typowe objawy fizyczne, podobne do przeżywania bardzo silnego stresu, wśród nich można wyróżnić takie symptomy, jak:
- nadmierne pocenie się,
- przyspieszone tętno i bicie serca,
- silne zawroty głowy, mogące przyczynić się nawet do powstawania omdleń,
- dreszcze i pojawienie się tak zwanej gęsiej skórki,
- rozdrażnienie oraz uczucie wewnętrznego rozbicia,
- nudności, jak również wymioty,
- pobudzenie ruchowe,
- urojenia polegające na odczuwaniu obecności pająka na swoim ciele, a nawet wewnątrz organów,
- bezsenność,
- koszmary nocne,
- nieustanne uczucie zagrożenia,
- nerwowość i rozkojarzenie,
- zaburzona koncentracja,
- skłonność do irracjonalnych zachowań w postaci ucieczki z danego miejsca, bez wyraźnej przyczyny.
Osoby odczuwające lęk przed pająkami bardzo często usilnie unikają miejsc, w których mogłyby spotkać ten gatunek owadów. Zaburzenie to polega na ciągłym separowaniu się od terenów w postaci brzegów jezior i rzek, łąk, lasów, plaż, a także pomieszczeń zamkniętych, takich jak ciemne piwnice, zakamarki czy strychy. Irracjonalny lęk przed pająkami może powodować także chęć przebywania w sterylnych warunkach, co objawia się wielogodzinnym sprzątaniem wszystkich posiadanych pomieszczeń, a także nadużywaniem substancji chemicznych, których działanie ma na celu odstraszenie lub tępienie potencjalnego zagrożenia, którym są pajęczaki. Często osoby odczuwające strach przed pająkami starają się zaaranżować swoje mieszkanie lub dom w taki sposób, aby nie znajdowało się w nim żadne pomieszczenie, w którym mógłby pojawić się ten gatunek owadów. Większość osób cierpiących na arachnofobię, świadomie rezygnuje z posiadania piwnic, strychów czy garderoby.
Negatywne skutki nieleczonej arachnofobii
Arachnofobia jest zaburzeniem lękowym, które powoduje ciągłe odczuwanie strachu przed spotkaniem z pająkami. Wiąże się to z niemożnością prawidłowej egzystencji w społeczeństwie, a także dobrowolnym izolowaniem się od miejsc, w których może pojawić się obiekt budzący paniczny strach. Powoduje to, że osoba cierpiąca na arachnofobię, bardzo rzadko przebywa na świeżym powietrzu, a także unika aktywności fizycznej w pobliżu kompleksów leśnych czy innych miejsc, w których mogłyby pojawić się pajęczaki. Dodatkowo ludzie odczuwający lęk przed pająkami starają się ograniczyć kontakty z innymi osobami, które mieszkają w miejscach zagrożonych występowaniem stawonogów. Paraliżujący strach powoduje, że system ostrzegawczy, który pojawia się w przypadku realnego zagrożenia, zaczyna nieprawidłowo funkcjonować. Powoduje to, że osoba, która cierpi na takie zaburzenie, jak fobia na pająki, obawia się, nawet wówczas, gdy nie ma ku temu żadnych podstaw lub paradoksalnie nie reaguje na faktyczne zagrożenie. Ciągłe odczuwanie trwałego lęku, związanego z pająkami, dodatkowo nasilają kolejne negatywne doświadczenia związane z tym gatunkiem owadów. Jak każdy człowiek, osoby cierpiące na arachnofobię, trafiają w swoim życiu na miejsca, w których występują pajęczaki. Mimo, iż są to z reguły owady niegroźne i nie powodujące żadnego uszczerbku na zdrowiu i życiu człowieka, to osoba, którą paraliżuje strach przed pająkami, w konsekwencji zaczyna postrzegać otaczający ją świat jako miejsce bardzo niebezpieczne i wypełnione wrogimi insektami. Prowadzi to do zachowań paranoidalnych i ciężkich urojeń, mogących być jedną z wielu przyczyn powstawania chorób psychicznych.
Postępowanie terapeutyczne w arachnofobii
Dominująca fobia na pająki powinna być, jak najszybciej zdiagnozowana i poddana odpowiedniemu leczeniu. Istnieją skuteczne metody terapeutyczne, które pozwalają nie tylko oswoić odczuwamy strach, ale także całkowicie się go wyzbyć. Jedną z polecanych metod jest, tak zwane odwrażliwianie czyli desensytyzacja. Terapeuta stopniowo zmniejsza nadmierną reakcję danej osoby na obiekt, który wywołuje w niej paraliżujący strach. W leczeniu takiego zaburzenia, jak fobia na pająki bardzo ważne jest umiejętne postępowanie z pacjentem. Konieczne jest zastosowanie rozłożonych w horyzoncie czasowym działań, które mają na celu oswojenie pacjenta ze swoimi lekami. Odczuwany strach przed pająkami jest stopniowo obniżany poprzez wspólne oglądanie zdjęć tych owadów, a także prowadzenie rozmów na temat ich pożyteczności, ważnego miejsca, jakie zajmują one w ekosystemie. Zbudowany w ten sposób, pozytywny obraz pajęczaków, pomaga osobie cierpiącej na arachnofobię zrozumieć, że owady te nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka. W trakcie terapii, bardzo istotne jest negowanie irracjonalnych i nieprawdziwych wyobrażeń pacjentów na temat tego, że pająki są niebezpieczne i czają się na człowieka w każdym ciemnym miejscu. Ostatnim krokiem w terapii są próby oswojenia pacjenta z żywymi pająkami. W pierwszej fazie osoba, która odczuwa lęk przed pająkami ma za zadanie tylko podejść do terrarium. Kolejnym etapem jest przyglądanie się pająkom, a ostatnim ich dotykanie lub też trzymanie na dłoni. Desensytyzacja przynosi korzystne i trwałe rezultaty, ponieważ wielu pacjentów po zakończeniu terapii nie odczuwa już tak panicznego lęku przed pająkami. Inną metodą jest terapia implozywna, polegająca na kontrolowanym wystawianiu pacjenta na kontakt z bodźcem, który wywołuje u niego paniczny lęk. Celem tej terapii jest wykształcenie takiej reakcji na bodziec lękowy, która po kilkakrotnym powtórzeniu staje się coraz mniej nasilona. Terapia ta nie jest jednak polecana osobom, które cierpią na bardzo silne zaburzenie lękowe i mogą doznać w trakcie sesji poważnego uszczerbku na zdrowiu psychicznym.
Odczuwanie panicznego lęku przed pająkami jest oznaką pojawienia się fobii. Nieleczona arachnofobia jest nie tylko zaburzeniem utrudniającym codzienną egzystencję, ale także problemem mogącym prowadzić do powstania chorób na tle psychicznym. Dlatego też ważne jest szybkie podejmowanie właściwej terapii, której celem jest obniżenie lub wyzbycie się odczuwanego strachu.
