Czym jest choroba afektywna dwubiegunowa?

Dwubiegunowość to bardzo poważna choroba psychiczna, której nie wolno lekceważyć. Osoba cierpiąca na tę przypadłość naprzemiennie cierpi na skutek depresji oraz epizodów manii. Depresja, brak kontroli nad swoim życiem, czy próby samobójcze to codzienność osoby cierpiącej na zaburzenia afektywne dwubiegunowe. Jak wygląda przebieg choroby? Jakie objawy pozwalają postawić słuszną diagnozę? Czy podjęcie skutecznego leczenia jest możliwe?

Choroba afektywna dwubiegunowa

Co to jest choroba dwubiegunowa? Wiele osób słyszało coś na jej temat, ale nie zdaje sobie do końca sprawy z tego, jak zaburzenie to wygląda naprawdę. Choroba afektywna dwubiegunowa dawniej określana była, jako choroba maniakalno depresyjna. Nazwa nawiązuje do objawów, z jakimi boryka się chory. Dwubiegunowość charakteryzuje się przejawianiem epizodów depresyjnych na przemian z epizodami manii. Często pomiędzy jednym a drugim epizodem pojawia się okres tak zwanej remisji. Jest to czas, kiedy chory nie boryka się z żadnymi objawami choroby, nie oznacza to jednak, że wrócił do zdrowia. Chorobę dwubiegunową diagnozuje się najczęściej w młodym wieku, zwłaszcza u osób przed 35 rokiem życia. Ze względu na silne objawy choroby, chory zazwyczaj nie jest zdolny do wykonywania pracy zawodowej. Choroba odbija się w negatywny sposób na życiu chorego i jego najbliższej rodziny.

Depresja dwubiegunowa

Dwubiegunowość jest chorobą charakterystyczną dla występowania dwóch faz. Epizod depresji pojawia się zazwyczaj, jako pierwszy. Faza depresji charakteryzuje się typowymi objawami świadczącymi o znacznym obniżeniu nastroju. Chory jest mocno przygnębiony, przestaje czerpać radość z życia. Wszystko wokół przestaje mieć sens, a przyszłość rysowana jest jedynie w ciemnych barwach. Chory nie ma sił ani energii na przebywanie w otoczeniu rodziny i znajomych. Depresja czasem jest tak głęboka, że chory nie nadaje się wręcz do wykonywania obowiązków zawodowych i domowych. Braku sił i energii nie można uzupełnić snem, który powinien dać regenerację, gdyż epizod depresyjny, wiąże się z licznymi zaburzeniami i problemami ze snem. Nawet kompletnie wykończony chory, potrafi obudzić się o godzinie 3 – 4 i nie będzie umieć już zasnąć. Cechą charakterystyczną tej fazy jest też niepokój, poczucie winy, beznadziejności i brach chęci do życia, czego wynikiem są próby samobójcze. Epizody depresyjne występują w chorobie częściej niż mania i trwają one zdecydowanie dłużej. Po ich zakończeniu zazwyczaj chory przechodzi w fazę pośrednią zwaną hipomanią.

Dwubiegunowość objawy: faza manii

Choroba afektywna dwubiegunowa charakteryzuje się również fazą manii. Jest to faza, w której chory całkowicie traci nad sobą kontrolę. Charakterystyczną cechą tej fazy jest ogrom niespożytej energii. Pewność siebie oraz wysoka samoocena sprzyja podejmowaniu bardzo lekkomyślnych decyzji. Pacjent w fazie manii potrafi się bardzo zadłużyć a pieniądze spożytkować na irracjonalne cele. W pewnym momencie chory przestaje myśleć w sposób racjonalny, całkowicie poddając się chorobie. Pewność siebie sprawia, że chory nie dopuszcza do siebie żadnej krytyki. Jeśli ktoś odważy się otwarcie wyrazić zdanie, które jest choćby trochę inne, niż wyraża osoba będąca w fazie manii, chory może posunąć się do agresji i niebezpiecznego zachowania, zagrażającego życiu innych. Jak wspomniano, faza manii skłania chorego do podejmowania ryzykownych zachowań. Należą do nich porzucenie pracy, nawiązywanie przelotnych znajomości seksualnych, szybka jazda samochodem, czy sięganie po silne narkotyki. Ciężkie stany maniakalne sprawiają, że choremu wydaje się, że ma niezwykłe super moce i jest w stanie dokonać wielkich rzeczy.

Radość i euforia rozpierają chorego będącego w fazie manii. Nadmierne szczęście i nadpobudliwość towarzyszą choremu niemal każdego dnia, aż do ustąpienia fazy manii i zajęcia przez nią miejsca przez fazę depresyjną. Mimo iż, objawy manii wydają się bardzo meczące jak słowotok, nadpobudliwość, uczucie ciągłej gonitwy myśli, to okazuje się, że sam chory dużo lepiej znosi fazę manii, niż depresję.

Choroba afektywna – epizod hipomanii

Osobowość dwubiegunowa to jeszcze jeden epizod – hipomanii. Zespół hipomaniakalny zazwyczaj pojawia się zaraz po zakończeniu fazy depresji, ale jeszcze przed rozpoczęciem fazy maniakalnej. U chorego można wówczas zaobserwować, jak powoli wychodzi on z depresji. Smutek i rozpacz powoli zastępuje radość i szczęście. Z czasem hipomania przybiera postać manii, jednak dzieje się to powoli. U chorego obserwujemy wzrastające poczucie własnej wartości oraz pewność siebie. Chory odnawia kontakty towarzyskie i zaczyna wychodzić z domu. Ma coraz więcej energii. Niemal do wszystkiego podchodzi euforycznie i radośnie. Jest chętny do podróżowania, z przyjemnością robi zakupy i majsterkuje. Ma jednak problemy z pamięcią i koncentracją. Tak powoli dochodzi do pojawienia się opisanej wcześniej fazy manii, która okazuje się mieć bardzo destrukcyjny wpływ zwłaszcza dla najbliższej rodziny chorego. Epizod hipomaniakalny jest pewnego rodzaju wstępem fazy manii. Chory odznacza się zachowaniem, typowym dla epizodu maniakalnego, jednak zachowanie te, mają dużo mniejszą intensywność, oraz faza trwa znacznie krócej niż mania. Osoby z najbliższego otoczenia chorego nie dostrzegają powodów, dla których chory w tym stanie powinien zgłosić się do lekarza. Często fazę hipomanii tłumaczy się chęcią odreagowania ciężkiej choroby, jaką była przebyta depresja.

Choroba dwubiegunowa: objawy psychotyczne

Choroba psychiczna dwubiegunowa charakteryzuje się czasem objawami psychotycznymi. Co to takiego? Są to pewnego rodzaju urojenia, które w żaden sposób nie mają odzwierciedlania w rzeczywistości. Objawy psychotyczne pojawiają się w fazie manii, którą chory przechodzi w bardzo nasilony sposób. Chory mający objawy psychotyczne choroby jest pewny swojej wyjątkowości czy super mocy. Osoba taka często myśli, że ma wysoką pozycję społeczną lub misję do wypełnienia. Czasem uważają się za znachorów, którzy leczą przez dotyk. Objawy psychotyczne sprawiają, że choremu może się wydawać, że należy do bliskiej rodziny kogoś sławnego. Chory będący w fazie ostrej manii z towarzyszącymi jej objawami psychotycznymi cierpi na spadek apetytu. Mało je i prawie w ogóle nie pije, co przyczynia się do spadku masy ciała i często odwodnienia, które realnie może zagrażać życiu. Jak widzimy faza manii, zwłaszcza jej zaostrzony stopień może być bardzo niebezpieczny dla zdrowia i życia pacjenta chorego na chorobę afektywną dwubiegunową.

Dwubiegunówka – podstawowe podtypy

Choroba afektywna dwubiegunowa jakby łączy w sobie różnego rodzaju zaburzenia nastroju. Chory naprzemiennie boryka się z nawracającymi epizodami depresji, manii i zespołem hipomaniakalnym. Częstotliwość zmian oraz nasilenie poszczególnych faz pozwoliło ustalić pewne podtypy choroby:

• Choroba afektywna dwubiegunowa typu I – charakteryzuje się występowaniem licznych epizodów depresyjnych, które rozdziela epizod manii

• Choroba afektywna dwubiegunowa typu II – charakteryzuje się większym nasileniem epizodów depresyjnych, w porównaniu do typu I

• Choroba afektywna dwubiegunowa typu III – chory boryka się z nawracającymi epizodami depresyjnymi, jednak częściej pojawiają się stany manii lub hipomanii. Wywołane są one przyjmowaniem zbyt silnymi lekami przeciwdepresyjnymi. Faza manii nie pojawia się samoistnie

• Typ III i hipomania – zaburzenia pojawiają się na skutek nadużywania alkoholu oraz innych substancji psychoaktywnych

• Choroba afektywna dwubiegunowa sezonowa – sezonowość dotyczy występowania epizodów depresji w sezonie jesienno zimowym, i epizodów manii w sezonie wiosenno letnim

• Cyklotymia – jest to przewlekły stan, charakteryzujący się dystymią pojawiającą się na przemian z hipomanią

• Mania jednobiegunowa – spotykana jest bardzo rzadko. Charakteryzuje się występowaniem jedynie epizodów manii lub hipomaniakalnych. W tym podtypie choroby nie mówi się o występowaniu fazy depresyjnej choroby.

Cechą charakterystyczną wszystkich podtypów jest następowanie po sobą faz, w różnym czasie. Zdarza się, że poszczególne epizody pojawiają się co kilka lat. W międzyczasie chory cieszy się okresem remisji, czyli czasu kiedy choroba nie daje o sobie w ogóle znać. Jeśli chory boryka się ze zmianą faz powyżej cztery razy w roku, uznaje się, że to choroba afektywna dwubiegunowa z szybką zmianą epizodów. Czasem zmiana jednej fazy w drugą może trwać raptem tydzień.

Choroba dwubiegunowa przyczyny

Choroba afektywna dwubiegunowa przyczyny ma niejednoznaczne. Uwagę należy zwrócić na wiele czynników, które mogą mieć istotny wpływ na pojawienie się oraz rozwój choroby. Spośród nich można wymienić czynniki biologiczne. Czynniki biologiczne to inaczej genetyczne predyspozycje do rozwoju choroby. Bardzo duże ryzyko zachorowania na chorobę afektywną dwubiegunową mają osoby, których rodzice chorują na chorobę afektywną dwubiegunową lub depresję. Jeśli oboje rodziców cierpi na dwubiegunowość test prawdopodobieństwa zachorowania potomstwa wynosi, aż 75%. Choroba może się rozwinąć w rodzinie, która nigdy dotąd nie miała problemów z chorobami psychicznymi. Problem zatem wynika z patologicznej konfiguracji genów, które doprowadziły do jej rozwoju.

Jednak na rozwój choroby wpływ ma nie tylko genetyka. Wśród czynników warunkujących rozwój choroby warto wymienić czynniki psychologiczne, społeczne oraz środowiskowe. Mają one duży wpływ zwłaszcza w początkowej fazie choroby. Od nich może zależeć częstotliwość zmiany faz, ich nasilenie oraz przebieg. Choroba może uaktywnić się pod wpływem przewlekłego stresu lub stresującego bądź traumatycznego przeżycia w życiu człowieka.

Choroba dwubiegunowa a schizofrenia

Schizofrenia i dwubiegunowość to dwie odmienne choroby. Badania przeprowadzane w ostatnich latach wykazały, że mogą mieć one podobne przyczyny powstawania choroby. Może się zdarzyć, że osoba chorująca na schizofrenię, zacznie wykazywać podobne objawy do tych, które są charakterystyczne dla wystąpienia choroby afektywnej dwubiegunowej. Zdiagnozowanie choroby afektywnej dwubiegunowej u schizofrenika jest możliwe na podstawie obserwowanych objawów i ustalenie tych dominujących. Może tego dokonać jedynie lekarz, który dobrze zna pacjenta i od długiego czasu obserwuje jego zachowanie.

Choroba dwubiegunowa u dzieci

Choroba afektywna dwubiegunowa jest najczęściej diagnozowana u osób do 35 roku życia. Bardzo rzadko zdarza się zaobserwować jej rozwój u dzieci, jednak jest to możliwe. Mowa tu zwłaszcza o pierwszych objawach, które mogą świadczyć o rozwijającej się chorobie. To jak szybko objawy te się pojawią, oraz jak będą nasilone, zależy od czynników psychologicznych, społecznych oraz środowiskowych. W dogodnych warunkach dla rozwoju choroby, może pojawić się ona już u małych dzieci. Ciężko jednak postawić diagnozę w przypadku tak małych dzieci zwłaszcza, że pierwsze objawy potrafią być mylące. Choroba afektywna dwubiegunowa zdiagnozowana u nastolatków, zwykle skłania rodziców do przemyśleń, w wyniku których dochodzą do wniosku, że niepokojące sygnały świadczące o rozwoju choroby można było zaobserwować we wczesnym dzieciństwie. Choroba afektywna dwubiegunowa jest niebezpieczna zwłaszcza dla młodzieży. Mowa tu przede wszystkim o epizodzie depresyjnym, który może skłaniać do samookaleczenia się oraz do prób samobójczych.

Dwubiegunowa choroba – diagnoza

Choroba dwubiegunowa afektywna nie daje jednoznacznych objawów, które mogą ułatwić postawienie szybkiej i słusznej diagnozy. Przedłużające się stany depresyjne często są lekceważone. Bardzo łatwo sobie wytłumaczyć pogorszenie nastroju. Mogą być one wynikiem problemów w pracy, stresu czy kłopotów rodzinnych i finansowych. Jesteśmy w stanie sobie wytłumaczyć smutek i nie dopuszczamy do myśli, że to depresja, którą powinno się leczyć, a już na pewno nie faza depresyjna choroby afektywnej dwubiegunowej. Z kolei epizody manii nie są uznawane jako zachowania świadczące o chorobie, zwłaszcza jeśli mają one łagodną formę, a taką mają na początku choroby. Sam chory zwłaszcza doświadczając epizodu manii, nie jest w żadnym wypadku przekonany o przejawianiu objawów świadczących o rozwoju poważnej choroby.

Jak zatem widać postawienie diagnozy nie jest łatwe zarówno z perspektywy lekarza, jak i pacjenta, który zazwyczaj lekceważy objawy choroby. Postawienie diagnozy jest jednak konieczne, jeśli chce się rozpocząć właściwe leczenie. Często bywa tak, że pacjenci z chorobą afektywną dwubiegunową zgłaszają się do lekarza z depresją, którą zaczynają leczyć. Jest to bardzo częste zjawisko zwłaszcza u osób, które borykają się z problemem hipomanii, a nie samej manii. W takim wypadku bardzo ważna jest analiza zachowania pacjenta przez lekarza prowadzącego, najbliższą rodzinę oraz samego pacjenta. Taka analiza połączona z obserwacją, jest pomocnym narzędziem w postawieniu właściwej diagnozy. Lekarz może ją postawić, jeśli zaobserwuje się przynajmniej dwa nawroty objawów choroby.

Kiedy konieczna jest wizyta u lekarza?

Wizyta u lekarza jest konieczna zawsze wtedy, gdy zaniepokoi nas nasze własne zachowanie lub zachowanie kogoś bliskiego. Naszą uwagę powinny zwrócić zaburzenia emocji czy zmienne zachowania. Objawy maniakalne są oznaką, że do lekarza należy udać się najszybciej, jak to tylko możliwe. Wizyta u lekarza jest również konieczna w wypadku pojawienia się myśli samobójczych. Pojawiają się one zarówno w epizodzie manii, jak i w epizodzie depresyjnym. Niepokoją zwłaszcza najbliższą rodzinę i wywołują silny lęk zarówno u bliskich, jak i u chorego. Zaleca się konsultacje z lekarzem, nawet w wypadku zaobserwowania objawów hipomanii o lekkim przebiegu. Pojawienie się tego epizodu, może świadczyć o rychłym pojawieniu się fazy maniakalnej. Konsultacja lekarska zalecana jest również wypadku zaobserwowania u siebie cykliczności zmian nastroju. Diagnostyka choroby należy do niezwykle trudnych, dlatego warto pozostawać czujnym i obserwować swoje zachowanie czy bliskich, Bardzo pomocne okazuje się wsparcie specjalisty.

Czy choroba dwubiegunowa jest wyleczalna?

Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej ma na celu osiągnięcie remisji. Czyli stanu, w którym choremu nie dokucza żadna z wymienianych wcześniej faz charakterystycznych dla choroby. Dzięki temu, chory ma możliwość cieszyć się życiem, jakie wiódł przez rozwinięciem się choroby. Leczenie, zwłaszcza to podjęte bardzo szybko, daje naprawdę duże efekty. Należy jednak zaznaczyć, że nie jest to łatwy proces, a samo leczenie jest długotrwałym procesem. Choroba ze względu na swój charakter, objawia się częstymi nawrotami choroby i zmiennością występowania faz. Choć leczenie jest w stanie znacząco podnieść komfort życia chorego, to czasem stosowanie leczenia farmakologicznego, konieczne jest do końca życia. Rezygnacja z niego skutkowałaby częstymi nawrotami oraz zwiększoną intensywnością epizodów depresyjnych i maniakalnych. Sposób leczenia uzależniony jest od nasilenia i częstotliwości występowania objawów.

Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej obejmuje farmakoterapię, psychoedukację oraz psychoterapię. Tak kompleksowa forma jest w stanie udzielić najlepszej możliwej pomocy choremu. Psychoedukacja pozwala choremu rozeznać się w przeżywanych przez niego stanach. Dzięki takiej wiedzy, chory jest w stanie samodzielnie zaobserwować objawy, świadczące o rozwijaniu się kolejnej fazy choroby. Pacjent posiada również wiedzę na temat tego, jak w danej sytuacji powinien się zachować. Psychoedukacja prowadzona jest przez lekarza psychiatrę lub przez psychoterapeutę.

W leczeniu bardzo ważną rolę odgrywa psychoterapia. Uzależniona jest ona od stopnia nasilenia objawów choroby. Psychoterapia jest niezwykle ważna dla pacjenta, gdy osiągną on stan remisji, który utrzymuje się przez dłuższy czas. Stanowi ona formę wsparcia dla pacjenta. Dzięki psychoterapii pacjent jest w stanie opanować i kontrolować swoje zachowanie. Leczenie farmakologiczne z kolei opiera się na podawaniu leków wpływających na stabilizację nastroju. Bardzo popularną substancją przepisywaną przez lekarzy jest karbamazepina. Lekarze stosują również w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej leki przeciwpsychotyczne. Przedłużające się epizody depresyjne, wymagają czasem włączenia leków przeciwdepresyjnych.

Choroba dwubiegunowa leczenie – wskazówki dla rodziny

Dwubiegunowość jest chorobą bardzo ciężką nie tylko do zdiagnozowania i leczenia. Jest to również choroba ciężka dla bliskich chorego. Rodzina powinna sobie zdawać sprawę z tego, że chory nie planował tej choroby i to nie on jest winien jej rozwoju. Epizod depresyjny początkowo może potęgować niezadowolenie ze strony rodziny. Chory zaniedbuje swoje obowiązki nie z lenistwa, a z choroby. Często dla zdrowych członków rodziny takie użalanie się nad sobą, jest wynikiem słabej woli lub wyboru. W przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej tak nie jest. Dla chorego jest to niezwykle ciężki czas. Boryka on się z poczuciem winy, smutkiem, przygnębieniem i całkowitym brakiem sił. Właśnie dlatego rodzina chorego powinna unikać motywowania chorego słowami: ogarnij się, weź się za siebie, zacznij chcieć i wtedy będziesz mógł. Tego rodzaju doping może jedynie pogłębić depresję, gdyż chory odczuwać ze zdwojoną siłą zacznie jedynie niemoc. Pogłębi się również jego poczucie winy, oraz obniży się samoocena. Chory może w pewnym momencie poczuć się zbędnym problemem dla bliskich, co może doprowadzić do prób samobójczych.

Kolejną ważną wskazówką dla bliskich jest utrzymywanie kontaktu z chorym. On będzie starał się ograniczyć sposobność spotykania się i rozmawiania z innymi ludźmi do minimum, jednak to wsparcie i świadomość tego, że bliska osoba jest obok, wiele dla chorego znaczy. Bliscy mimo poczucia odtrącenia przez chorego powinni przy nim trwać, gdyż jego zachowanie wynika z choroby, a nie z uprzedzenia do bliskich. Nie należy chorego motywować ani oceniać. Dwubiegunowość to poważna choroba, a sam chory nie jest w tanie zapanować nad poszczególnymi fazami choroby oraz ich nasileniem. Rodzina chorego może czasami być zaproszona na udział w sesji terapeutycznej. Najbliższe osoby w otoczeniu chorego powinny również bacznie obserwować zachowanie chorego, oraz pozostawać w stałym kontakcie z lekarzem. Dzięki temu będzie można wcześniej rozpoznać moment zmiany nastroju.

Podsumowanie

Choroba afektywna dwubiegunowa jest bardzo ciężką chorobą psychiczną. Trudności sprawia nie tylko rozpoznanie pierwszych objawów choroby, ale również właściwa diagnoza. Ze względu na różnorodność objawów charakterystycznych dla różnych epizodów choroby, bardzo łatwo pomylić ją z innymi zaburzeniami. Tylko długotrwała obserwacja może pozwolić na postawienie diagnozy. Na diagnozie jednak się nie kończy. Rozpoczyna ona proces wieloletniego leczenia, które nie zapewni całkowitego wyleczenia. Polega ono raczej na zmniejszeniu intensywności poszczególnych epizodów oraz doprowadzenie pacjenta do stanu remisji, czyli okresu, w którym nie dokuczają mu żadne objawy. W okresie leczenia dla pacjenta bardzo ważne jest wsparcie ze strony rodziny. Chory poddany zostaje leczeniu farmakologicznemu oraz pozostaje pod stałą opieką psychoterapeuty, nawet w okresie remisji. Mimo iż, choroba ma bardzo ciężki przebieg, możliwe jest wypracowanie okresu remisji, co znacząco poprawi komfort życia chorego.