Zaburzenia psychotyczne to choroby, którym towarzyszą specyficzne objawy psychiczne związane z dysfunkcjami mózgu. W stanach psychotycznych chory ma zniekształcony obraz rzeczywistości. Żywi niezgodne z rzeczywistością przekonania albo doznaje fałszywych wrażeń zmysłowych.
Spis treści
Czym są zaburzenia psychotyczne?
Zaburzenia psychotyczne to zakłócenia obrazu świata (percepcji i świadomości) spowodowane organicznymi zmianami w mózgu. W ich konsekwencji sposób myślenia chorych ulega dezorganizacji – nie potrafią odróżnić tego, co rzeczywiste, od fałszywych wytworów umysłu, w związku z czym ich zachowanie bywa nieadekwatne do realnej sytuacji. Jednocześnie osoby cierpiące na zaburzenia psychotyczne tracą zdolność krytycznej oceny rzeczywistości i postępowania. Nie mają one poczucia własnej choroby. Są przekonane o realności swoich przeżyć, więc sądzą, że funkcjonują zupełnie normalnie. Najczęstszymi zaburzeniami psychotycznymi są schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa i alkoholizm.
Przyczyny zaburzeń psychotycznych
Zaburzenia psychotyczne to zakłócenia obrazu świata (percepcji i świadomości) spowodowane organicznymi zmianami w mózgu. W ich konsekwencji sposób myślenia chorych ulega dezorganizacji – nie potrafią odróżnić tego, co rzeczywiste, od fałszywych wytworów umysłu, w związku z czym ich zachowanie bywa nieadekwatne do realnej sytuacji. Jednocześnie osoby cierpiące na zaburzenia psychotyczne tracą zdolność krytycznej oceny rzeczywistości i postępowania. Nie mają one poczucia własnej choroby. Są przekonane o realności swoich przeżyć, więc sądzą, że funkcjonują zupełnie normalnie. Najczęstszymi zaburzeniami psychotycznymi są schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa i choroba alkoholowa.
Czym są objawy psychotyczne?
Objawy psychotyczne to podstawowe elementy obrazu chorobowego psychoz. Zaznaczają się one w obszarze postrzegania, myślenia i działania. O chorobie można mówić wówczas, gdy zachowania psychotyczne utrzymują się u chorego nieprzerwanie przez minimum pół roku. Symptomy choroby zależą od jej rodzaju. Nie w każdym przypadku występuje cały ich wachlarz. Najczęściej dominują zaburzenia myślenia (urojenia) albo zaburzenia percepcji (omamy).
Urojenia i omamy to nie jedyne objawy towarzyszące zaburzeniom psychotycznym. U chorego zaobserwować można także:
- zobojętnienie lub, przeciwnie, nadmierne pobudzenie psychoruchowe,
- rozkojarzenie, spowolnienie myślenia,
- aspołeczność,
- pojawianie się przeciwstawnych elementów w wypowiedziach i działaniu,
- niezgodność mimiki i gestów z przeżywanymi uczuciami.
Na czym polegają urojenia?
Urojenia są to niezgodne z rzeczywistością sądy. Chory, pod wpływem nieprawidłowego metabolizmu substancji regulujących pracę mózgu (tzw. neuroprzekaźników), wytwarza nieodpowiadające stanowi faktycznemu poglądy na temat siebie i otoczenia. Jest przy tym głęboko przekonany o prawdziwości swoich przekonań i nie przyjmuje do wiadomości dowodów, które podważają ich treść. Urojeniom zwykle nie towarzyszą omamy, czyli zaburzenia percepcji, a zachowanie chorego w obszarach niezwiązanych z treścią jego fałszywych sądów nie odbiega od normy. Same urojenia często łączą się w spójny logicznie system, który może mieć tak silne znamiona prawdopodobieństwa, że bliscy chorego przez długi czas nie dostrzegają u niego zachowań psychotycznych.
Wśród często spotykanych objawów wyróżnia się urojenia ksobne. Osoba chora może czuć się obserwowana, przekonana, że wszyscy rozmawiają na jej temat lub czynią aluzje pod jej adresem, a wiadomości w mediach mają ukryte przesłanie, które przeznaczone jest tylko dla niej. Ten kierunek myśli psychotycznych zaznacza się jeszcze silniej w urojeniach prześladowczych. Chory czuje się śledzony, inwigilowany, podejrzewa wszystkich o knucie przeciw sobie. Często jest przekonany o planowanym zamachu na swoje życie. Innym rodzajem objawów, z których patologicznego charakteru chory nie zdaje sobie sprawy, są urojenia wielkościowe – przekonanie o swojej szczególnej pozycji społecznej, przecenianie własnych możliwości i kompetencji. Osoba dotknięta takimi myślami psychotycznymi może czuć się wpływową osobistością albo mieć przeświadczenie, że jej odkrycia są jedynym sposobem na ocalenie cywilizacji przed zagładą. Częstym przypadkiem urojeń są także te dotyczące własnego ciała i jego zdrowia. Chorzy mogą być przekonani, że cierpią na poważną chorobę. Odwiedzają wówczas lekarzy różnych specjalności, nie zgadzają się z wynikami swoich badań. Ostre zaburzenia psychotyczne mogą w ich przypadku skutkować okaleczeniami, służącymi usunięciu źródła choroby (np. wyimaginowanego guza). Do urojeń zalicza się także tzw. zespół Otella, występujący najczęściej w przebiegu choroby alkoholowej. Chorobliwa zazdrość może nawet prowadzić do zabójstwa osoby podejrzewanej o niewierność.
Urojenia nie zawsze występują w przebiegu psychoz. Mogą też towarzyszyć ciężkim postaciom depresji oraz niektórym schorzeniom o podłożu somatycznym, np. zatruciom, cukrzycy, chorobie Alzheimera.
Na czym polegają omamy?
Omamy, nazywane też halucynacjami, to zaburzenia percepcji – wrażenia zmysłowe, które pojawiają się mimo braku zewnętrznego bodźca. Tak naprawdę wytwarzane są one przez mózg chorej osoby, która jednak jest przekonana o realności swoich spostrzeżeń. Omamy występują niekiedy u zdrowych ludzi, np. w wyniku silnego stresu. Najczęściej jednak są symptomem psychoz lub występują w przebiegu niektórych chorób somatycznych. Halucynacje to zazwyczaj fałszywe doznania wzrokowe (widzenie błysków, cieni, a nawet złożonych kształtów – sylwetek ludzi, przedmiotów) lub słuchowe (szumy, piski, stuki, ale też muzyka czy głosy komentujące myśli chorego, czy wręcz zwracające się do niego bezpośrednio). Zaburzeniom psychotycznym rzadziej towa
rzyszą fałszywe odczucia węchowe, smakowe lub dotykowe. Nierzadko jednak chorzy mają omamy somatyczne – nieprawdziwe doznania czuciowe na powierzchni lub we wnętrzu ciała (np. odczucie mrowienia albo przemieszczania się narządów wewnętrznych). Halucynacje często wywołują krańcowy lęk u przeżywających je osób. Często współistnieją one z urojeniami, a w takich przypadkach mogą nawet wywoływać u chorego skłonności samobójcze.
Nieadekwatne do rzeczywistości wrażenia zmysłowe nie muszą być efektem psychozy. Podobne objawy mogą towarzyszyć chorobom neurologicznym (np. stwardnieniu rozsianemu) albo schorzeniom narządów zmysłów.
Leczenie psychoz
Leczenie ostrych stanów psychotycznych odbywa się w warunkach szpitalnych. Objawy wytwórcze stanowią bowiem zagrożenie dla pacjenta (wbrew obiegowym opiniom – rzadziej dla jego otoczenia) – niezdającego sobie sprawy z własnego stanu i niechętnego do podjęcia terapii. Intensywna farmakoterapia prowadzi zwykle do remisji choroby. Często możliwy jest powrót pacjenta do normalnego życia. Niezbędne jest jednak dalsze leczenie podtrzymujące, oparte o preparaty przeciwpsychotyczne (tzw. neuroleptyki). Dodatkowo zalecana jest psychoterapia, dzięki które Pacjent może nauczyć się radzić sobie ze swoim schorzeniem. W leczenie powinni zaangażować się bliscy chorego. Dzięki ich obserwacjom kolejny rzut choroby może zostać wychwycony we wczesnej fazie. Szybko wdrożona terapia daje lepsze rokowanie, jest krótsza i mniej inwazyjna. Utrwaleniu osiągniętej poprawy i zapobieganiu nawrotom służy modyfikacja trybu życia pacjenta (uregulowany cykl okołodobowy, prawidłowa dieta, aktywność fizyczna) i profilaktyka chorób somatycznych, których współwystępowanie zwiększa ryzyko pojawienia się objawów zaburzenia psychotycznego.
