Częste wahania nastroju mogą w znaczący sposób wpłynąć na nasze życie i tym samym obniżyć jego jakość. Jakie są ich możliwe przyczyny? I jak sobie z nimi radzić? W poniższym artykule znajdziesz zbiór najważniejszych informacji na temat zaburzeń, których objawem jest rozchwianie emocjonalne. Ponadto, dowiesz się, jakie formy leczenia są skuteczne w terapii zaburzeń nastroju.
Spis treści
Nastrój – jak można go zdefiniować?
W literaturze naukowej nastrój definiowany jest jako stan afektywny, charakteryzujący się umiarkowaną intensywnością. Jest on pozbawiony konkretnego odniesienia oraz jednoznacznego komponentu pobudzenia fizjologicznego. Nastrój stanowi istotny czynnik psychologiczny, dlatego że wpływa na myśli, zachowania i osądy człowieka. Na podstawie badań oraz obserwacji naukowych dostrzeżono związek między „dobrym” nastrojem (na przykład wywołanym ładną pogodą), a zdolnością do przywoływania pozytywnych wspomnień.
Dodatkowo, dobry nastrój jest w stanie wpłynąć na pozytywną ocenę zarówno ludzi, jak i nawet spożywanego jedzenia. Co ważne, nasz nastrój oddziałuje również na nasze myślenie. Jeśli mamy „dobry dzień”, efektywniej rozwiązujemy problemy. Natomiast, stawiane przed nami przeszkody zdają się łatwiejsze do pokonania. Ponadto, wahania nastroju jest w stanie bezpośrednio wpłynąć na zachowanie człowieka. Pozytywny nastrój skorelowany jest z wyższą efektywnością w pracy. Pod jego wpływem jesteśmy również bardziej skłonni do współpracy i lepiej oceniamy osiągane przez siebie efekty.
Rozchwianie emocjonalne
Borderline jest zaburzeniem osobowości o złożonym charakterze. W literaturze przedmiotu jest ono definiowane jako ciężkie zaburzenie afektu (inaczej nastroju). Ponadto, obrazowi niniejszej choroby towarzyszy zniekształcone postrzeganie samego siebie, jak również otoczenia. Wśród najczęściej występujących objawów wyróżniamy:
- Częste i nieuzasadnione odczuwanie niepokoju. Na przykład, uczucie napięcia emocjonalnego, które nasila się w relacjach między ludzkich. Intensywne odczuwanie lęku przed konsekwencjami własnych działań;
- Obniżenie nastroju. Na przykład, towarzyszące często uczucie smutku oraz pesymistyczne postrzeganie przyszłości. Pacjentom zmagającym się z niniejszym zaburzeniem może towarzyszyć również uporczywe uczucie wstydu, a nawet myśli samobójcze;
- Działania impulsywne. Na przykład, podejmowanie nieprzemyślanych działań w odpowiedzi na intensywne bodźce, skłonność do podejmowania ryzyka;
- Uczucie gniewu. Na przykład, przejawianie częstych i niemożliwych do opanowania ataków złości.
Niestabilność emocjonalna oraz nieoczekiwane zmiany nastroju są charakterystyczne dla przebiegu niniejszej jednostki chorobowej. Dlatego też, tak ważne jest, aby w momencie dostrzeżenia u siebie wahania nastroju, zgłosić się do gabinetu psychologa.
Częsta zmiana nastrojów
Choroba afektywna dwubiegunowa definiowana jest jako zaburzenie natury psychicznej, w którym naprzemiennie występują dwa bieguny – manii oraz depresji. Cechą charakterystyczną niniejszej jednostki chorobowej jest niestabilność nastroju. Jego wahania mogą pojawiać się w ciągu kilku miesięcy, tygodni, czasem dni, a nawet godzin. To właśnie fluktuacja afektu jest kluczowym objawem w procesie diagnostycznym.
Obecnie w literaturze wyróżnia się kilka podtypów choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD). Poniżej przedstawiono najważniejsze z nich.
- ChAD typu I – charakteryzująca się występowaniem (zwykle licznych) epizodów depresyjnych, które rozdzielone są przynajmniej jednym lub kilkoma epizodami o charakterze manii;
- ChAD typu II – charakteryzująca się występowaniem (częstszych niż w typie I) epizodów depresyjnych, które rozdzielone są jednym lub kilkoma epizodami o charakterze hipomanii;
- ChAD typu III – charakteryzująca się występowaniem nawracających epizodów depresji, między którymi pojawiają się epizody manii lub hipomanii, wywołane silnym działaniem leków (w tym leków przeciwdepresyjnych);
- ChAD typu sezonowego – charakteryzująca się występowaniem depresji w miesiącach jesienno-zimowych oraz manii w miesiącach wiosenno-letnich;
- Cyklotymia – charakteryzująca się naprzemiennym występowaniem epizodów manii i depresji.
Podczas epizodu depresyjnego, pacjenci odczuwają obniżenie nastroju. Ponadto, mogą towarzyszyć im takie objawy, jak:
- Nieuzasadnione, przewlekłe zmęczenie;
- Trudności w podejmowaniu decyzji oraz działań (na przykład, związanych z wykonywaniem codziennych obowiązków);
- Spowolnienie tempa myślenia oraz trudności z wypowiadaniem się;
- Znaczne osłabienie zdolności do koncentracji i uwagi;
- Zaburzenia dotyczące pamięci;
- Spowolnienie ruchowe;
- Zaburzenia snu (nadmierna senność lub bezsenność).
Podczas epizodu manii, pacjenci odczuwają podwyższenie nastroju. Doświadczają oni nadmiernego poczucia radości oraz szczęścia. Ponadto, mogą im towarzyszyć takie objawy, jak:
- Nadpobudliwość psycho-ruchowa;
- Rozdrażnienie oraz szybkość wpadania w złość, a nawet podejmowanie działań o charakterze agresywnym;
- Potrzeba natychmiastowego zaspokajania swoich potrzeb (również tych na tle seksualnym);
- Niezborność wypowiedzi, słowotok;
- Poczucie gonitwy myśli i niemożność ich zwerbalizowania;
- Skłonność do podejmowania czynów ryzykownych;
- Zmniejszona potrzeba snu, bezsenność;
- Skłonność do nadużywania alkoholu oraz substancji psychoaktywnych.
Na przebieg niniejszego zaburzenia wpływa wiele czynników. Jednym z najważniejszych z nich jest wsparcie psychologiczne oraz wsparcie najbliższych. Zarówno diagnoza, jak i terapia ChAD powinna odbywać się pod okiem wykwalifikowanych specjalistów, w tym psychiatry oraz psychologa.
Wahania nastroju a niedoczynność tarczycy
Wahanie nastroju jest nie tylko objawem zaburzeń na tle psychicznym. Może ono wskazywać również na nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu hormonalnego. Wśród zaburzeń, które znacząco oddziałują na nasz nastrój wyróżniamy przede wszystkim niedoczynność tarczycy. Niniejsza jednostka chorobowa spowodowana jest niedoborem hormonów tarczycy lub ich niedostatecznym działaniem. Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem (zwłaszcza po 60 roku życia) i częściej dotyczy kobiet. Oprócz negatywnego wpływu na samopoczucie psychiczne pacjentów, niedoczynność tarczycy odpowiedzialna jest również za wywołanie takich objawów, jak:
- Suchość i nadmierne łuszczenie się skóry (szczególnie w okolicach łokci oraz kolan);
- Obrzęk dłoni oraz wokół oczu;
- Suchość, łamliwość oraz nadmierne wypadanie włosów (zarówno z głowy, jak również z brwi);
- Powiększenie języka, zmniejszenie drożności górnych dróg oddechowych, pojawienie się charakterystycznej chrypki;
- Pojawienie się wola w okolicach szyi;
- Uporczywe zaparcia, kamica pęcherzyka żółciowego, nieuzasadnione przybieranie na wadze;
- Zaburzenia rytmu serca (zwłaszcza bradykardia), nadciśnienie tętnicze (dotyczące głównie ciśnienia rozkurczowego);
- Zmniejszenie tolerancji na wysiłek fizyczny, szybkie pojawianie się zadyszki;
- Zaburzenia miesiączkowania oraz problemy z płodnością.
W leczeniu zaburzeń czynności tarczycy niezwykle istotne jest dobranie odpowiednich środków farmaceutycznych, których zadaniem jest regulacja poziomu hormonów. Niemniej jednak, nie bez znaczenia jest również zapewnienie odpowiedniego wsparcia psychologicznego. Zwłaszcza wtedy, gdy pacjenci zgłaszają, iż częste zmiany nastroju wpływają na jakość ich życia.
Zniesiona stabilność emocjonalna
Częste wahania nastroju u osób starszych mogą być również objawem choroby Alzheimera. Niniejsze zaburzenie pamięci w głównej mierze charakteryzuje się niezdolnością do nabywania nowych i odtwarzania nabytych wcześniej informacji. Ponadto, wśród najczęstszych objawów choroby Alzheimera wyróżniamy:
Po pierwsze: AFAZJĘ – zaburzenia mowy objawiające się trudnościami w przypominaniu sobie nazwisk oraz nazw przedmiotów;
Po drugie: APRAKSJĘ – zaburzenia zdolności do wykonywania wyuczonych ruchów. Osoby dotknięte niniejszym zaburzeniem nie są w stanie przypomnieć sobie, jak się wykonuje z pozoru proste czynności. Na przykład, posługiwanie się sztućcami podczas spożywania posiłku;
Po trzecie: AGNOZJĘ – zaburzenia dotyczące odbierania bodźców słuchowych oraz wzrokowych;
Po czwarte: ZABURZENIA CZYNNOŚCI WYKONAWCZYCH – dotyczące niezdolności do samodzielnego utrzymywania higieny, jak również zadbania o spożycie posiłku, czy ubranie się.
Wszystkie z powyższych zaburzeń, jak również towarzyszące im fluktuacje nastroju, sprawiają, iż choroba Alzheimera stanowi ogromne wyzwanie nie tylko dla samych pacjentów, ale również najbliższego otoczenia. Dlatego też, tak ważne jest zapewnienie wsparcia psychologicznego na każdym z etapów trwania choroby. Ponadto, w sytuacji, w której dostrzegamy częste zmiany nastroju u naszych bliskich, którzy są w starszym wieku, powinniśmy jak najszybciej zasięgnąć konsultacji w gabinecie neurologa. Dzięki temu, możliwe stanie się wdrożenie skutecznych metod terapeutycznych, które mają na celu spowolnienie rozwoju choroby.
Wahania nastroju – jak sobie z nimi poradzić?
Rozchwianie emocjonalne może być objawem licznych zaburzeń. Zarówno tych o podłożu psychicznym, jak i somatycznym. Niemniej jednak, niezależnie od swojej przyczyny, znacząco wpływają one na jakość życia jednostki. Dlatego też, tak ważne jest szybkie rozpoznanie choroby odpowiedzialnej za wywołanie „huśtawki nastrojów”. Dzięki temu możliwe stanie się dobranie odpowiedniej metody terapeutycznej, mającej na celu stabilizację afektu. Ponadto, w przypadku zaburzeń nastroju związanych bezpośrednio z ChAD, niezbędne jest poddanie się długotrwałej psychoterapii, której efektem będzie nie tylko wyrównanie nastroju, ale również możliwość uporządkowania dotychczasowego życia.
Bilbliografia
- Aarsland D, Cummings JL, Yenner G et al.: Relationships of aggressive behaviour to other neuropsychiatric symptoms in patients with Alzheimer’s disease. Am J Psych 1996; 153: 243-247;
- Bauer M, Grof P, Gyulai L, Rasgon N, Glenn T, Whybrow PC. Using technology to improve
longitudinal studies: self-reporting with ChronoRecord in bipolar disorder. Bipolar Disord. 2004; - Becker OV, Rasgon NL, Marsh WK, Glenn T, Ketter TA. Lamotrigine therapy in treatmentresistant menstrually-related rapid cycling bipolar disorder: a case report. Bipolar Disord. 2004;
- Campbell-Sills L, Barlow DH, Brown TA, Hofmann SG. Effects of suppression and acceptance on emotional responses of individuals with anxiety and mood disorders. Behav. Res. Ther. 2006;
- Denicoff KD, Ali SO, Sollinger AB, Smith-Jackson EE, Leverich GS, Post RM. Utility of the
daily prospective National Institute of Mental Health Life-Chart Method (NIMH-LCM-p) ratings in clinical trials of bipolar disorder. Depress. Anxiety 2002; - Kujawska-Łuczak M, Pawlaczyk-Gabriel K. Choroby układu dokrewnego. In: Cymerys M, Rutz-Danielczak A, Pupek-Musialik A, Tykarski A. ed. Kliniczny zarys chorób wewnętrznych. Podręcznik dla studentów dietetyki. Wydawnictwo UMP, Poznań 2013;
- Rasgon N, Bauer M, Grof P, Gyulai L, Elman S, Glenn T, Whybrow PC. Sex-specific self-reported mood changes by patients with bipolar disorder. J. Psychiatr. Res. 2005
- Schwarz, N., Clore., G.L. (1996). Feelings and phenomenal experiences. W: E.T. Higgins, A.W. Kruglanski (red.), Social psychology: A handbook of basic principles (s.433–465). New York: Guilford Press;
- Wegener, D.T., Petty, R.E. (1994). Mood management across affective states: The hedonic contingency hypothesis. Journal of Personality and Social Psychology, 66, 1034–1048;
- Wojciszke, B. (2003). Skale regulacji nastroju. W: M. Marszał-Wiśniewska, T. Klonowicz, M. Fajkowska-Stanik (red.), Psychologia różnic indywidualnych. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
