Toksyczni ludzie – jak się od nich uwolnić?

Toksyczni ludzie – jak ich rozpoznać?

Kiedy pojawiają się w naszym życiu, trudno jest ich rozpoznać. Niemniej jednak, wraz z upływem czasu, wypuszczona przez nich „trucizna” zaczyna wpływać nie tylko na nasze samopoczucie, ale również relacje z innymi. Kim są ludzie toksyczni? Jak wpływają na nasze życie i jak się od nich uwolnić? Odpowiedzi na te pytania oraz inne istotne informacje na temat toksyczności w relacjach międzyludzkich, znajdziesz w dalszej części artykułu. 

Spis treści:

• Toksyczna osoba – kim jest i jak ją rozpoznać?
• Toksyczni ludzie – cechy i zachowania, na które warto zwrócić uwagę
• Typy osobowość, które mogą wykazywać toksyczność
• Osoba toksyczna w związku
• Toksyczni ludzie w pracy – jak ich rozpoznać?
• Toksyczni ludzie – jak sobie z nimi radzić?
• Kiedy toksyczni ludzie wpływają na nasze życie – czy psychoterapia pomoże?
• Posumowanie 
• Bibliografia

Toksyczna osoba – kim jest i jak ją rozpoznać?

Każdy z nas doświadczył w swoim życiu spotkania z osobą toksyczną. Począwszy od okresu dzieciństwa i relacji z rodzicami, poprzez lata szkolne, związki i środowisko pracy. I chociaż na początku nie zdajemy sobie często sprawy z tego, iż nowo poznana osoba będzie wywierała na nas szkodliwy wpływ, z czasem orientujemy się, że przegapiliśmy moment, w którym powinniśmy wykazać się asertywnością. Niemniej jednak, rozpoznanie ludzi toksycznych nie jest łatwym zadaniem. 

Dzieje się tak, dlatego że mamy z nimi do czynienia już w pierwszych latach życia. Niejednokrotnie, to właśnie nasi rodzice są pierwszymi osobami, które podają nam swoistą „truciznę” wpływającą na odbiór otaczającego nas świata oraz na kształtowanie wzorców zachowania. Jeśli dorastaliśmy w rodzinie, w której jedno (lub oboje) z rodziców wykazywało toksyczność, rozpoznajemy to dopiero w momencie separacji. Ponadto, podporządkowywanie się rodzicom, w sytuacji, w której wykazywali się oni toksycznością, negatywnie wpływa na budowanie pewności siebie. W takiej sytuacji wykazujemy się niższą asertywnością, a jednocześnie podatnością na manipulację. Dlatego też, nawet w życiu dorosłym mierzymy się z toksycznością innych osób, która znacząco wpływa na nasze samopoczucie. 

Toksyczni ludzie – cechy i zachowania, na które warto zwrócić uwagę

Kiedy toksyczny człowiek pojawia się w naszym życiu, często przyjmuje maskę przyjaciela i bliskiego doradcy. Dlatego też, tak trudno jest nam go rozpoznać. Istnieją jednak pewne wskazówki i typy zachowań, dzięki którym jesteśmy w stanie poprawnie zidentyfikować toksyczną osobę w swoim środowisku. 

• Po pierwsze: WYCZERPANIE EMOCJONALNE. Po spotkaniu z osobą toksyczną, często odczuwamy zmęczenie (zarówno fizyczne, jak i psychiczne). 
• Po drugie: GROŹBY I ZASTRASZANIE. Ludzie toksyczni są zdolni zastraszać osoby z bliskiego otoczenia, tylko po to, aby osiągnąć swój cel. Na przykład, zbliżają się do nas, aby poznać nasze słabości i sekrety, by w przyszłości móc je wykorzystać przeciwko nam. 
• Po trzecie: KONTROLA. Osoba toksyczna niejednokrotnie stara się kontrolować nasze zachowania. Między innymi poprzez wywoływanie poczucia winy. Na przykład, przypominają nam, że to oni nam kiedyś pomogli i teraz oczekują tego samego w zamian. 
• Po czwarte: GNIEW. Osoby toksyczne często okazują złość i gniew wobec drugiej osoby.
• Po piąte: BEZKOMPROMISOWOŚĆ. Jednostki wykazujące się toksycznością, często nie zgadzają się na odmowę. Zmuszają nas do wykonania czynności poprzez manipulację. Na przykład, poprzez wywoływanie poczucia winy. 
• Po szóste: STAWIANIE SIĘ W ROLI OFIARY. Ludzie toksyczni niejednokrotnie przypisują swoje niepowodzenia winie innych, lub nieszczęśliwemu losowi. Stawiają siebie w roli ofiary i oczekują kompleksowego wsparcia. Ponadto, posługują się innymi do naprawienia popełnionych przez siebie błędów.
• Po siódme: FAŁSZYWE KOMPLEMENTY. Kiedy osoba toksyczna nas chwali, nigdy nie mamy pewności, co do tego, czy właśnie nie zostaliśmy skrytykowani. Na przykład, kiedy mówi nam: „ładnie wyglądasz, zupełnie jak nie Ty”. 
• Po ósme: BRAK GRANIC. Jednostki cechujące się toksycznością nie szanują naszych prywatnych granic. Nie zważają również na nasze poglądy i przyzwyczajenia. 
• Po dziewiąte: OSACZENIE. Osoby toksyczne często zrzucają na nas bagaż własnych doświadczeń. Podczas rozmowy są otwarci, ale tylko na własne doświadczenia. Często nas nie słuchają, a jednocześnie wymagają od nas pełnego zrozumienia. 

Typy osobowość, które mogą wykazywać toksyczność

Każdy człowiek charakteryzuje się nie tylko określonym typem osobowości, ale również postawą wobec świata, na której kształtowanie wpływ miały wcześniejsze doświadczenia. Dlatego też, trudno jest jednoznacznie określić osoby, które będą wykazywać się toksycznością wobec innych. Niemniej jednak, istnieją typy osobowości, które mogą predysponować do przejawiania takich zachowań. 

1. Typ osobowości: pewny siebie (związany niejednokrotnie z narcystycznym zaburzeniem osobowości). Chociaż pewne siebie osoby nie zawsze wykazują się toksycznością, w sytuacji, w której nabierają cech narcystycznych, mogą zacząć przejawiać zachowania szkodliwe dla otoczenia. Na przykład, nie zważają na zdanie innych, ponieważ oni sami wydają się nieomylni. Są również przekonani, że należy im się wszystko to, co najlepsze. Dlatego też, często wymagają od nas specjalnego traktowania. 
2. Typ osobowości: nonkonformistyczny (związany niejednokrotnie z dyssocjalnym zaburzeniem osobowości). Nie każdy nonkonformista jest osobą toksyczną. Niemniej jednak, w sytuacji, w której zaczyna przejawiać cechy zaburzeń dyssocjalnych, wpływa negatywnie na innych. Na przykład, nie zważa na ludzkie emocje i przekonania w dążeniu do własnego celu. Jest przeświadczony o tym, że może mieć wszystko i nie zgadza się na odmowę. Często manipuluje innymi, aby osiągnąć własne korzyści. 
3. Typ osobowości: towarzyski (związany niejednokrotnie z histrionicznym zaburzeniem osobowości). Osoby towarzyskie są przez nas niezwykle lubiane. Niemniej jednak, w sytuacji, w której zaczynają przejawiać objawy histrioniczne, stają się dla nas swego rodzaju obciążeniem. Osoby histrioniczne (często w teatralny sposób) obarczają nas historiami z własnego życia. Ponadto, są skłonne do wyolbrzymiania i konfabulowania tylko po to, aby postawić się w roli ofiary i otrzymać od nas wsparcie. 

Osoba toksyczna w związku

Życie w związku z osobą toksyczną stanowi ogromne wyzwanie. Często jedna ze stron obarczona jest nie tylko odpowiedzialnością za wszelkie niepowodzenia, ale również traktowana w poniżający sposób. Jeżeli w odpowiednim momencie nie zostanie postawiona granica, człowiek toksyczny będzie nagminnie wykorzystywał nasze słabości, w celu osiągnięcia własnych korzyści. 

Jak rozpoznać osobę toksyczną w związku? W tym przypadku powinniśmy wykazać się intuicją. Kiedy czujemy, że wkładane przez nas wysiłki nie przynoszą żadnych korzyści, a jednocześnie z dnia na dzień tracimy poczucie własnej wartości, to jasny sygnał, że jesteśmy wykorzystywani. Niemniej jednak, trudno jest zdać sobie z tego sprawę, zwłaszcza, gdy w grę wchodzą uczucia. Na pewno większość z nas w swoimi życiu była uwikłana w romantyczną relację z osobą toksyczną. Takie doświadczenie często nas bogaci. I chociaż za pierwszym razem potrzebowaliśmy więcej czasu, aby właściwie rozpoznać sytuację, w kolejnym przypadku nie poddajemy się tak łatwo truciźnie. Warto pamiętać, że jednostki charakteryzujące się toksycznością, doskonale wiedzą jak nami manipulować. Często obsypują nas komplementami, aby po chwili oczekiwać czegoś w zamian. Więcej na temat toksycznej relacji.

Toksyczni ludzie w pracy – jak ich rozpoznać?

Dorośli ludzie znaczącą część swojego dnia poświęcają pracy. Dlatego też, tak ważne jest, aby panowała w niej przyjazna atmosfera, która sprzyja produktywności. Niestety, często zdarza się, iż w środowisku pracy spotykamy osoby toksyczne. Nie zawsze musi to być szef, często jest to nasz kolega lub koleżanka z biurka obok. Osoby toksyczne w pracy często wykorzystują nas do osiągnięcia własnych celów. Niejednokrotnie, oczerniają nas w towarzystwie współpracowników oraz przełożonego. Zdarzają się sytuacje, w których toksyczny kolega przybiera na jakiś czas maskę naszego sojusznika. W ten sposób jest w stanie poznać nasze słabości oraz mocne strony, które wykorzystuje na własną korzyść. Na przykład, podczas pracy nad wspólnym projektem, zrzuca większość obowiązków na nas, usprawiedliwiając się przy tym ciężką sytuacją życiową. Niemniej jednak, kiedy przychodzi do zaprezentowania efektów działania, tylko sobie przypisuje sukcesy. Warto również zwrócić uwagę, jak osoba toksyczna wypowiada się na temat pozostałych współpracowników. Często zdarza się, iż niniejsze osoby starają się obrócić nas przeciwko innym, a siebie stawiać w pozycji jedynej sprawiedliwej osoby, której możemy zaufać.

Toksyczni ludzie – jak sobie z nimi radzić?

W relacjach z toksycznymi ludźmi najważniejsza jest umiejętność stawiania jasnych granic. Jeśli chcemy to osiągnąć, powinniśmy wykazywać się konsekwencją, pewnością siebie i asertywnością. Niemniej jednak, nie każdy z nas dysponuje takim zestawem cech. Na szczęście, człowiek uczy się przez całe życie i na każdym z jego etapów jest w stanie zmodyfikować swoje dotychczasowe zachowania. Nieoceniona w tym przypadku może okazać się pomoc wykwalifikowanego psychologa lub psychoterapeuty.

Kiedy toksyczni ludzie wpływają na nasze życie – czy psychoterapia pomoże?

Systematyczna terapia, prowadzona przez psychologa lub psychoterapeutę, wywiera istotny wpływ na nasze życie. Dzięki niej, jesteśmy w stanie zmodyfikować wyuczone wzorce postępowania, przez które nie byliśmy w stanie rozpoznać i zakończyć toksycznych relacji np. z rodzicami. Podczas psychoterapii, psycholog lub psychoterapeuta pomaga nam zarówno rozpoznać, jak i zrozumieć mechanizmy doprowadzające nas do podejmowania „trujących” kontaktów międzyludzkich. Podczas kolejnych spotkań, uczymy się również poznawać własną wartość i możliwości, dzięki czemu łatwiej nam będzie stawiać jasne granice w przyszłości. 

Podsumowanie

Chociaż za wszelką cenę staramy się ich uniknąć, toksyczni ludzi często wpływają na nasze życie. Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z nimi w miejscu pracy, czy w środowisku domowym, wpływają oni na zmniejszenie odczuwanej satysfakcji z życia. Dlatego też, tak ważne jest, aby jak najszybciej uwolnić się od takiej relacji. Niestety, często zdarza się, iż sami nie jesteśmy w stanie tego dokonać. W takiej sytuacji, niezbędna może okazać się pomoc terapeutyczna, dzięki której nie tylko poznamy lepiej samego siebie, ale również nauczymy się dbać przede wszystkim o swoje dobro.

Bibliografia

1. Aleksandrowicz J. Zaburzenia nerwicowe, zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych (według ICD-10) – psychopatologia, diagnostyka, leczenie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego; 1997;
2. Caspi A, Begg D, Dickson N, Harrington H, Langley J, Moffitt TE. i wsp. Personality differencesmpredict health-risk behaviors in young adulthood, evidence from a longitudinal study. J. Pers. Soc. Psychol. 1997;
3. Cierpiałkowska L, red. Psychologia zaburzeń osobowości. Wybrane zagadnienia. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM; 2004;
4. Cloninger CR. A practical way to diagnosis personality disorder: a proposal. J. Personal. Disord;m2000;
5. K. Miller, S.Giżyńska, Instrukcja obsługi toksycznych ludzi, wyd. Zwierciadło, 2018; 
6. Kusy, M., & Holloway, E. (2009). Toxic Workplace!: Managing Toxic Personalities and Their Systems of Power. San Francisco: John Wiley & Sons;
7. Ronis ST, Borduin CM. Antisocial behavior trajectories of adolescents and emerging adults with histories of sexual aggression. Psychol. Viol. 2013;
8. Vergés A, Jackson KM, Bucholz KK, Trull TJ, Lane SP, Sher KJ. Personality disorders and the persistence of substance use disorders: a reanalysis of published NESARC findings. J.Abnorm. Psychol. 2014.